أنَا بَقِيَّةُ اللّه ِ في أرضِهِ و خَليفَتُهُ و حُجَّتُهُ عَلَيكُم ؛ حديث
امام مهدى عليه السلام :من يادگار خدا در زمين و جانشين و حجّت او بر شما هستم .
رافعى ( کتاب نزول قرآن )
دانشمند معروف اهل سنت، مصطفى صادق رافعى، معتقد است كه مقصود از سبعة احرف، لهجات است. چون هر قومى در اداى كلمات، لهجه خاصى را داراست براى مثال: عدهاى حرف «قاف» را «كاف» تلفظ مىنمايند. هم چنين در حروف ديگر
______________________________
(1) ابن خطيب، الفرقان، ص 132.
نزول قرآن و رؤياى هفت حرف، ص: 140
كه بر اساس لهجات، متعدد شدهاند. مقصود از عدد سبعه هم، نه عدد واقعى، كه بيان كثرت است. او در اين مورد مىگويد:
آنچه ما از حديث (سبعة احرف) مىفهميم، اين است كه مراد از احرف لغاتى است كه موجب اختلاف لهجات مىشوند؛ با هدف توسعه و تسهيل هر قومى بر لحن و لهجه خويش، تا بر اساس آن قرائت نمايد.
شاهد بر وجه مذكور يعنى لهجات، اختلاف عمر و هشام بن حكيم است: هنگامى كه آن دو در لحن و لهجه آيهاى، اختلاف كردند، پيامبر صلّى اللّه عليه و آله هر دو را تصويب نمود و فرمود: «قرآن بر هفت حرف نازل شده است.» اختلاف در «حتّى حين» و «عتى حين» و «يوسف» و «يؤسف» نيز ناشى از اختلاف در لهجههاست. غير از رافعى از ظاهر كلام برخى ديگر از علماى اهل سنت، مانند شيخ شهاب الدين ابو شامه همين وجه (اختلاف در لهجه و گويش) استفاده مىشود. اما اين وجه نيز با مشكلاتى چند روبهروست؛ از جمله:
1. اين وجه، با رواياتى كه سخن از هفت بطن مىگويند، منافات دارد.
2. با تخاصم عمر و هشام بن حكيم نيز منافات دارد. زيرا آن دو يك لهجه و يك لغت داشتند. چون هر دو متعلق به قريش بودند.
3. اگر مقصود از سبعة احرف، لهجات باشد چرا عمر، ابن مسعود را از قرائت «عتى حين» به جاى «حتّى حين» منع نمود؟ در حالى كه اختلاف آنها در لهجه بود.
4. هيچ دليل روشنى بر تعيين لهجات از پيامبر صلّى اللّه عليه و آله وجود ندارد.
5. روايات دال بر نزول قرآن بر لغت خاص با قول به لهجات منافات دارد.
6. لازمه اين وجه، اين است كه قرائت قرآن بر لهجههاى گوناگون مجاز باشد، در حالى كه خلاف سيره مسلّم تمام مسلمين است.
7. استدلال بر روايت اختلاف عمر و هشام بن حكيم، صحيح نيست؛ زيرا در
______________________________
(1) اعجاز القرآن و البلاغة النبويه، ص 68.
(2) البيان فى تفسير القرآن، ص 192.
نزول قرآن و رؤياى هفت حرف، ص: 141
روايت مذكور روشن نشده است كه اختلاف در كجا و در چه آيهاى رخ داد.