• العربية
  • English
  • فارسی
 
امام جعفرصادق (علیه‌السلام) :

لَو لَمْ یبْقَ منَ الدُّنیا اِلاَّ یومٌ واحِدٌ لَطَوّلَ اللهُ ذلِكَ الیومَ حَتّی یخرُجَ قائمُنا أَهْلَ البَیت.
اگر از عمر دنیا تنها یک روز مانده باشد خداوند آن روز را آنقدر طولانی می‌کند تا قائم ما اهل بیت(علیه‌السلام) ظهور یابد. (منتخب‌الاثر، ص ٢٥٤)

   
 
 
 

تفسيرهاى مأثور روايى اهل سنت‏


تفسيرهاى مأثور روايى اهل سنت، حاصل زحمات مفسران اهل سنت است كه در آنها نيز جنبه روايى بر جنبه‏هاى ديگر غالب است. آن مفسران، روايات نبوى صلّى اللّه عليه و اله و سلّم و گفتار صحابه و تابعين را در تفسير آيات ذكر كرده‏اند. عوامل ضعف در روايات تفسيرى كه شامل ضعف اسناد، جعل و وضع در روايات و ورود اسرائيليات است، در برخى از آنها نيز كاملا نمايان است. در اين مجال به اختصار به شرح معروف‏ترين آن تفسيرها، براساس عصرى كه مؤلفان آنها در آن عصر مى‏زيسته‏اند، مى‏پردازيم.
1- تفسير القرآن‏
تأليف عبد الرزاق بن همام صنعانى، معروف به تفسير صنعانى (م 211 ق) و به زبان عربى است. تفسير او مأثور روايى است، ولى دربردارنده تمامى سوره‏ها نيست، بلكه رواياتى را كه صنعانى توانسته از پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم و تابعين جمع‏آورى كند، آورده است.
روايات آن از مصادر مهم اهل سنت به‏حساب آمده و طبرى و سيوطى در تفسيرهاى خود از آن فراوان نقل كرده‏اند. از اسرائيليات در كتاب او فراوان يافت مى‏شود؛ اما در مواردى كه با اعتقاد او تنافى داشته، از ذكر آنها خوددارى كرده است.
______________________________
(1). ايازى، همان، ص 288.
روشهاى تفسير قرآن، ص: 202
2- تفسير كتاب اللّه العزيز
تأليف هود بن محكّم هوّارى (م 280 ق) و به زبان عربى است. او از عالمان خوارج اباضيه و داراى تفسير مأثور روايى و موجز است. هوارى مسائل نحوى و اعراب‏گذارى را در تفسيرش بيان نمى‏كند. تفسير او خلاصه‏اى از تفسير يحيى بن سلام بصرى، به همراه اضافاتى در تفسير است. در ذكر مطالب تفسيرى، نخست به مكى يا مدنى بودن سوره‏ها و آيات اشاره مى‏كند و روايات تفسيرى را كه براساس مذهب اباضيه است، نقل و تبيين مى‏كند.
سلسله اسناد در مواردى كاسته و يا حذف شده و به اسم راوى صحابه اشاره كرده است. او در بين صحابه، بيشتر از ابن عباس، ابن مسعود، على بن ابى طالب عليه السّلام، ابن عمر و در بين تابعين از مجاهد و حسن نقل‏قول مى‏كند و از آنها نام مى‏برد. هوارى از طريق كلبى و سدى، برخى از اسرائيليات را ذكر كرده است. تفكر اباضيه كه نوعى اعتقاد در برابر اعتقاد مرجئه است، در تفسير او ظاهر مى‏شود.
3- تفسير النسائى‏
تأليف ابو عبد الرحمن احمد بن شعيب بن على النسائى (م 303 ق) و به زبان عربى است. از كتاب‏هاى ديگر او سنن نسائى و الضعفاء و المتروكين و خصائص على عليه السّلام و فضائل قرآن است. تفسير او از تفسيرهاى مأثور به‏حساب مى‏آيد، ولى دربردارنده تمامى آيات نيست. بعيد نيست كه كتاب تفسيرى او جزئى از كتاب سنن او باشد. مجموع روايات تفسيرى او 735 مورد است. تلاش او تنها بر جمع‏آورى روايات بوده و تحليلى برآنها ندارد. وى گفتار صحابه را نقل كرده، اما از ذكر اسرائيليات خوددارى كرده است.
______________________________
(1). همان، ص 347.
(2). همان، ص 369؛ خرمشاهى، همان، ص 771.
روشهاى تفسير قرآن، ص: 203
4- جامع البيان فى تفسير القرآن‏
تأليف ابو جعفر محمد بن جرير بن يزيد طبرى (م 310 ق) و به زبان عربى است.
او از عالمان بزرگ اهل سنت و مورخ و مفسر معروفى است. بر قرائات قرآن و آيات الاحكام، عارف و آگاه بوده است. اثر معروف ديگر او به نام تاريخ الامم و الملوك معروف به تاريخ طبرى است. تفسير او در نزد اهل سنت، از معروف‏ترين تفسيرها و محورى‏ترين آنها است. ويژگى مهم تفسير او، روايى بودن آن است.
تفسير طبرى، مجموعه وسيعى از روايات تفسيرى، گفتار صحابه و تابعين است كه او به گردآورى آنها روى‏آورده است. او قبل از آغاز تفسير، مقدمه‏اى در مباحث قرآنى بيان داشته است. طبرى در تفسير روايى، در مواردى بر تحليل و ترجيح برخى نسبت به ديگرى مى‏پردازد و در مواردى كه امكان اجتماع بين آنها وجود داشت، راه جمع را دنبال مى‏كند و در مواردى برخى از روايات را مخدوش مى‏داند و با تعبير «معلول» به ضعف آنها اشاره مى‏كند.
او در نقل اسرائيليات، نسبت به ديگران پيشتاز بوده است. تفسير او دربردارنده قرائات، لغت، نحو، شعر و فقه نيز مى‏باشد. جامع البيان، نخستين و مهم‏ترين تفسير روايى در بين اهل سنت بوده و هست و در كنار آن در مواردى، مباحث نظرى و اجتهادى را نيز دارا است، ولى از تفسير به رأى به‏دور است. تفسير طبرى به علت نقل فراوان اسرائيليات، از روايات ضعيف زيادى برخوردار است و راويان مجهول، ضعيف و متهم به كذب در سلسله راويان او وجود دارد كه نيازمند بررسى فراوان در ارزيابى روايات تفسيرى آن است.
______________________________
(1). ذهبى، التفسير و المفسرون، ج 1، ص 207؛ ايازى، همان، ص 399.
روشهاى تفسير قرآن، ص: 204



 

انجمن‌ها
دانشگاه‌ها
پژوهشگاه‌ها
مراجع عظام
سایر

انتشار محتوای این وبگاه تنها با ذکر منبع مجاز میباشد

X
Loading