2- تفسير القرآن الكريم . ملا صدرا .
تأليف محمد بن ابراهيم، صدر الدين شيرازى، معروف به صدر المتألهين (م 1050 ق) و به زبان عربى است. وى داراى مذهب شيعى جعفرى بوده است. تفسير او معروف به تفسير صدر المتألهين است. او از فلاسفه بزرگ عالم تشيع است كه حكمت متعاليه را رونق داد. ملا صدرا صاحب كتاب شرح اصول كافى، مفاتيح الغيب، اسرار الآيات و انوار البينات نيز مىباشد. تفسير ملا صدرا، دربردارنده تمامى آيات نيست و شامل سورههاى فاتحه، واقعه، يس، اعلى، حديد و جمعه و ...است.
در تفسير آيات به مباحث فلسفى و عرفانى پرداخته و از شيوه استدلال و برهان بهره گرفته است. او به گفتار بزرگان و نقد آنها و مباحث لغوى در تفسير آيات مذكور، مبادرت كرده، و نكات عرفانى، ارشادى و حكمتهاى برهانى در تفسير او مشهود است. «1»
روشهاى تفسير قرآن، ص: 257
ملاصدرا عالم را سه‌گونه (دنيا، آخرت و عالم الاهيت) مى‌دانسته و عقيده داشته است كه الفاظ قرآن نيز گاهى بر پديدارهاى آشكار و محسوس (دنيا)، گاهى بر سرّ (حقيقت و باطن آخرت) و گاهى بر سرِّ سرّ (باطنِ باطن يا عالم الاهيت) دلالت دارند؛ به همين علت، او از كسانى كه تفسير قرآن را فقط محدود به بحث‌هاى لغوى و ادبى و قرائت و نقلِ روايت مى‌دانند، انتقاد كرده و آنان را «أهل القول و العبارة» يا پرستندگان و بندگان مذاهب و آرا و خواهندگان نفس و هوا خوانده است.
ملاصدرا در تفسير، ابتدا به سراغ تفاسير و عقايد پيروان هريك از فرقه‌ها، حتى آنهايى كه با مذاق او سازگار نبوده‌اند، رفته و به اين ترتيب، به شيوه اغلب مفسران به بحث‌هاى صرفى و نحوى و بلاغى و روايى و اختلاف قرائت و اقوال صحابه و تابعين پرداخته و گاه آنها را نقد كرده است. وى در اين موارد، از تفاسير مشهور، مانند تفسير نيشابورى، بيضاوى، ثعالبى، على بن ابراهيم قمى و خصوصاً كشاف زمخشرى و مجمع البيان بهره گرفته است (تفسير القرآن الكريم، جاهاى متعدد).
ملاصدرا در موارد بسيار، براى تفسير آيات، از ديگر آيات استفاده كرده؛ مثلاً، در تفسير سوره حمد كه مجموعاً هفت آيه دارد، بيش از صد بار به آيات ديگر استناد كرده است...
در مرحله دوم تفسير قرآن، ملاصدرا مطالبى از خود يا كسانى كه آنها را «أهل الكشف و الإشارة» يا «أهل اللّه» ناميده، آورده است. اين مطالب، مشتمل بر لطايف عرفانى و حكمى‌اند. در اين مرحله، او از سخنان خواجه عبداللّه انصارى، بايزيد بسطامى، جُنَيد بغدادى، سهل تُستَرى و خصوصاً از غزالى، ابن عربى و شارحان آثار ابن عربى، مانند صدرالدين قونوى و قيصرى، استفاده كرده و آراى آنان را با لحنى ستايش‌آميز نقل نموده...و از اشعار عرفانى مولوى و عطار و سنايى، كه آنها را از حكيمان شمرده، نيز بهره گرفته است..
رساله‌هاى تفسيرى ملاصدرا، عبارتند از:
تفسير آية الكرسى (تاريخ اتمام آن: 1030، در قم)؛
تفسير سوره نور (تاريخ نگارش: 1030، نسخه خطى اين اثر به خط خود مؤلف موجود است)...
تفسير سوره طارِق (تاريخ نگارش:
تفسير سوره اعلى، شامل «هفت تسبيح» (هفت بخش)، كه ملاصدرا در آن از تفسير فخر رازى مطالب بسيارى نقل كرده است؛
تفسير سوره زلزال، كه در آن به حركت ذاتى و جوهرى زمين اشاره كرده است..؛
تفسير سوره يس
تفسير سوره واقعه، كه در آن از حشر و معاد و معرفت بندگان در آخرت و مراتب آنان در سعادت و شقاوت سخن گفته است...
تفسير سوره حديد، كه در بخش‌هاى متعددى از آن با عنوان «مكاشفه»، نكاتى حِكْمى و عرفانى درباره آيات قرآن آمده است؛
تفسير سوره جمعه، كه همچون تفسير سوره واقعه، مطالب عرفانى و ذوقى بيشترى، نسبت به ديگر آثار او، دارد..
تفسير سوره سجده؛
تفسير سوره فاتحه.
تفسير سوره بقره تا آيه 66...
سایت ویکی‌نور
دانشــنامه تخصـصی کتاب‌شـناسی و زندگی‌نامـه
