تفسير علمى- ادبى
يكى از تفسيرهاى اجتهادى، تفسيرهاى علمى- تجربى است كه گسترش آن از رويكردهاى جديد در مباحث تفسيرى است. از نگاه چنين مفسرانى، قرآن متعرض نكات علمى- تجربى شده است كه با گذشت زمان و پيشرفت علوم تجربى، بيشتر روشن مىشوند، زيرا قرآن در 1400 سال پيش به مسائل مهم علمى درباره زمين، آسمان، انسان، خلقت، شمس، خورشيد، ستارگان، گياهان و حيوانات پرداخته است.
در تفسيرهاى علمى، برخى سعى بر تطبيق نظريههاى علمى خود بر قرآن كردهاند و برخى هم در مقابل، از علوم موجود تجربى، در فهم و تفسير آيات بهره جسته اند.
مفسران چنين گرايشى از نظريه هاى دانشمندان در تفسير آيات بهره برده و قرآن را كتابى مىدانند كه از جمله اعجازهاى آن، دربردارنده بودن آيات علمى است. به تعدادى از تفسيرهاى علمى كه جنبه غالب آنها يا يكى از جنبه هاى مهم آنها، پرداختن به مسائل علمى بوده است،
اعم از شيعه و اهل سنت، به ترتيب عصر و زمان حيات مفسران آنها، اشاره مىشود:
1- كشف الاسرار النورانية القرآنية
تأليف محمد بن احمد اسكندرى (م 1306 ق) به زبان عربى و دربردارنده بخشى از آيات قرآن است. اسكندرى از مفسران اهل سنت است كه تلاش مىكند از قرآن، تفسير علمى ارائه كند. او نام كتاب خود را كشف الاسرار النورانيه القرآنيه فيما يتعلّق بالاجرام السماويه و الارضيه كرده و سعى كرده، اعجاز علمى قرآن را كه بيانگر مطالب مهم علمى درباره آسمان و زمين است، روشن كند.
او معتقد است كه مطالب علمى نو در قرآن نهفته است. وى تفسيرش را در سه بخش ذيل كرده است: 1- تفسير آيات مربوط به حيات و خلقت حيوانات؛ 2- تفسير آيات مربوط به اجرام آسمانى و زمينى؛ 3- تفسير آيات مربوط به اسرار نباتات و معادن. در هربخش، آيات مربوط بهآن را ذكر و وجوه و احتمالات تفسيرى آن را بيان كرده است. «1»
2- الجواهر فى تفسير القرآن
تأليف شيخ طنطاوى بن جوهر مصرى (م 1358 ق)، به زبان عربى و دربردارنده تمامى آيات قرآن است. او از عالمان اهل سنت است كه به تفسير و تبيين آيات علمى قرآن پرداخت. طنطاوى از نخستين عالمانى است كه تفسير علمى را رونق داده و به رشد و تعالى آن كمك كرده است.
به اعتقاد او قرآن كتاب مهمى است كه با گذر زمان، مطالب علمى آن روشن مىشود. ازاينرو، قرآن نه مكانمند است و نه زمانمند.
او در آغاز تفسير، نكتههاى ادبى، تاريخى و اجتماعى را بيان مىكند تا ارزشمندى قرآن مشخص شود. اهداف و غايات آيات را بيان مىدارد و تا حد امكان آنها را با علوم روز مقايسه مىكند و پرسش و پاسخها را با توجه به آيات علمى، بيان مىكند.
مسائل كلامى و فقهى در تفسير او كمرنگ است و هدف اساسى او، تفسير علمى آيات است. «2»
-----------------------------------------------------------------
( 1). ایازی . المفسرون حیاتهم ومناهجهم ، ص 583.
( 2). همان، ص 428.
----------------------------------------------------------------------
روشهاى تفسير قرآن، ص: 288
_17.jpg)
