تفسیر علمی - ادبی (1)

تفسير علمى- ادبى‏

يكى از تفسيرهاى اجتهادى، تفسيرهاى علمى- تجربى است كه گسترش آن از رويكردهاى جديد در مباحث تفسيرى است. از نگاه چنين مفسرانى، قرآن متعرض نكات علمى- تجربى شده است كه با گذشت زمان و پيشرفت علوم تجربى، بيشتر روشن مى‏شوند، زيرا قرآن در 1400 سال پيش به مسائل مهم علمى درباره زمين، آسمان، انسان، خلقت، شمس، خورشيد، ستارگان، گياهان و حيوانات پرداخته است.

در تفسيرهاى علمى، برخى سعى بر تطبيق نظريه‏هاى علمى خود بر قرآن كرده‏اند و برخى هم در مقابل، از علوم موجود تجربى، در فهم و تفسير آيات بهره جسته‏ اند.

مفسران چنين گرايشى از نظريه‏ هاى دانشمندان در تفسير آيات بهره برده و قرآن را كتابى مى‏دانند كه از جمله اعجازهاى آن، دربردارنده بودن آيات علمى است. به تعدادى از تفسيرهاى علمى كه جنبه غالب آنها يا يكى از جنبه‏ هاى مهم آنها، پرداختن به مسائل علمى بوده است،

اعم از شيعه و اهل سنت، به ترتيب عصر و زمان حيات مفسران آنها، اشاره مى‏شود:

1- كشف الاسرار النورانية القرآنية

تأليف محمد بن احمد اسكندرى (م 1306 ق) به زبان عربى و دربردارنده بخشى از آيات قرآن است. اسكندرى از مفسران اهل سنت است كه تلاش مى‏كند از قرآن، تفسير علمى ارائه كند. او نام كتاب خود را كشف الاسرار النورانيه القرآنيه فيما يتعلّق بالاجرام السماويه و الارضيه كرده و سعى كرده، اعجاز علمى قرآن را كه بيان‏گر مطالب مهم علمى درباره آسمان و زمين است، روشن كند.

او معتقد است كه مطالب علمى نو در قرآن نهفته است. وى تفسيرش را در سه بخش ذيل كرده است: 1- تفسير آيات مربوط به حيات و خلقت حيوانات؛ 2- تفسير آيات مربوط به اجرام آسمانى و زمينى؛ 3- تفسير آيات مربوط به اسرار نباتات و معادن. در هربخش، آيات مربوط به‏آن را ذكر و وجوه و احتمالات تفسيرى آن را بيان كرده است. «1»

2- الجواهر فى تفسير القرآن‏

تأليف شيخ طنطاوى بن جوهر مصرى (م 1358 ق)، به زبان عربى و دربردارنده تمامى آيات قرآن است. او از عالمان اهل سنت است كه به تفسير و تبيين آيات علمى قرآن پرداخت. طنطاوى از نخستين عالمانى است كه تفسير علمى را رونق داده و به رشد و تعالى آن كمك كرده است.

به اعتقاد او قرآن كتاب مهمى است كه با گذر زمان، مطالب علمى آن روشن مى‏شود. ازاين‏رو، قرآن نه مكانمند است و نه زمانمند.

او در آغاز تفسير، نكته‏هاى ادبى، تاريخى و اجتماعى را بيان مى‏كند تا ارزشمندى قرآن مشخص شود. اهداف و غايات آيات را بيان مى‏دارد و تا حد امكان آنها را با علوم روز مقايسه مى‏كند و پرسش و پاسخ‏ها را با توجه به آيات علمى، بيان مى‏كند.

مسائل كلامى و فقهى در تفسير او كم‏رنگ است و هدف اساسى او، تفسير علمى آيات است. «2»

-----------------------------------------------------------------

( 1). ایازی . المفسرون حیاتهم ومناهجهم ، ص 583.

( 2). همان، ص 428.

----------------------------------------------------------------------

روشهاى تفسير قرآن، ص: 288