دانشنامه فقه و اصول و علوم حوزوی
________________________________________
روشهای تفسیر قرآن تالیف دکتر سید رضا مؤدب کتاب پیرامون یکی از موضوعات علوم قرآنی، یعنی روشهای تفسیر قرآن نوشته شده است.
معرفی کتاب
[ویرایش]
________________________________________
مؤلف: مؤلف که از قرآن پژوهان معاصر و در زمینه علوم قرآنی دارای تالیفات متعددی میباشد، در این کتاب، ابتدا تفسیر را تعریف سپس تفسیر را در دوران صحابه و تابعین مورد بررسی قرار داده، آنگاه ارزش تفسیر تابعین را تحلیل و نقش اهل بیت -علیه‌السّلام -را در تفسیر قرآن روشن می‌نماید و در پایان روشهای تفسیر قرآن را همچون: روش تفسیر اجتهادی ، ادبی ، بلاغی ، فلسفی و... توضیح می‌دهند روش بیان مطالب از طرف مؤلف محترم به گونه‌ای است که برای همه کس قابل فهم بوده و افراد مختلف می‌توانند از آن استفاده نمایند. وی پس از توضیح و شرح روشهای تفسیری، به تقسیم بندی کتابهای تالیف شده در این زمینه پرداخته و تالیفات شیعه و اهل سنت را به طور مستقل و جداگانه معرفی می‌نماید. به نظر مؤلف کتابهای تالیف شده در شرح لغات و تفسیر مفردات قرآن خود یک نوع روش تفسیر محسوب می‌شود و لذا یکی از اقسام روشهای تفسیری را به نامتفسیر لغوی نام نهاده و برخی از تالیفات در این زمینه را معرفی می‌نماید.
ساختار کتاب
[ویرایش]
________________________________________
گر چه کتاب از طرف مؤلف محترم فصل بندی نشده است ولی مطالب آن را می‌توان در یک مقدمه و ۲۴ فصل تقسیم بندی نمود که فهرست موضوعات آن به قرار زیر است:
مقدمه: شامل: مفهوم تفسیر ، تفاوت تفسیر با ترجمه [۱] ، تفاوت تفسیر با تاویل [۲] ، ضرورت تفسیر و اهمیت آن، و آغاز شکل گیری علم تفسیر.
فصل اول: تفسیر در دوران صحابه. [۳]
فصل دوم: ویژگیهای تفسیری دوران صحابه [۴] شامل: مصادر تفسیر، بساطت، سلامت تفسیر از جدل، صیانت تفسیر از رای، صیانت تفسیر از اسرائیلیات، عدم تفکیک از حدیث، عدم تدوین تفسیر، و عدم تعمیم تفسیر.
فصل سوم: تفسیر در دوران تابعین [۵] شامل: تدوین تفسیر، مراحل تدوین تفسیر، و نخستین مدون تفسیر در عصر تابعین.
فصل چهارم: مکاتب تفسیری در عصر تابعین [۶] شامل: مکتب تفسیری مکه و مفسران آن، مکتب تفسیری مدینه و مفسران آن، و مکتب تفسیری عراق.
فصل پنجم: ویژگیهای تفسیر در دوره تابعین. [۷]
فصل ششم: ارزش تفسیر تابعین. [۸]
فصل هفتم: نقش اهل بیت -علیه‌السّلام- در تفسیر قرآن. [۹]
فصل هشتم: تفسیر شیعه [۱۰] شامل: مصادر تفسیری، طبقات تفسیر، علوم مورد نیاز مفسران، آداب تفسیر، و اسلوب‌های نگارش تفسیر.
فصل نهم: روشهای تفسیری قرآن. [۱۱]
فصل دهم: روش تفسیر به ماثور و اقسام آن شامل: تفسیر قرآن به قرآن ، تفسیر قرآن با روایت ، و تفسیر قرآن با قول صحابی و تابعی.
فصل یازدهم: تفاسیر روایی شیعه. [۱۲]
فصل دوازدهم: تفاسیر روایی از اهل سنت. [۱۳]
از فصل سیزدهم تا پایان به معرفی روشهای تفسیری زیر می‌پردازد: روش اجتهادی ، ادبی، بلاغی - بیانی ، لغوی ، فقهی ، کلامی ، فلسفی ، عرفانی ، تربیتی ، اجتماعی ،علمی - اجتماعی و جامع
ویژگی‌ها
[ویرایش]
________________________________________
۱- در فصل پنجم: پیرامون ویژگیهای تفسیر در دوران تابعین سخن گفته و یکی از آنها را ورود اسرائیلیات دانسته، در ادامه پیشگامان در نقل اسرائیلیات را معرفی و در پایان علل ورود اسرائیلیات در تفسیر را بررسی نموده است.
۲- در فصل چهارم: مکاتب تفسیری مهم در عصر تابعین را به سه مکتب تفسیری مکه ، مدینه و عراق تقسیم بندی و آنگاه بنیانگذارن هر یک از این مکاتب‌ها را معرفی می‌نماید.
۳- در فصل دوم: ویژگیهای تفسیری دوران صحابه مورد بررسی قرار گرفته است که در آن چند ویژگی از قبیل: مصادر تفسیر، سلامت تفسیر از جدل ، اسرائیلیات، سالم بودن تفسیر از تفسیر به رای و... مورد بررسی قرار گرفته است.
۴- در فصل هشتم- پس از شرح تفسیر شیعه و مصادر تفسیری آن، علوم مورد نیاز مفسران و آداب تفسیر قرآن مورد بررسی قرار گرفته است.
۵- از ویژگیهای مهم این کتاب ارائه چند فهرست در مورد کتابهای تفسیری است که در پایان کتاب به ذکر آنها پرداخته و تفاسیر شیعه و اهل سنت را از چند جهت دسته بندی نموده است:
مانند: مؤلف، تاریخ نگارش و گرایش‌های تفسیری.
نسخه شناسی
[ویرایش]
________________________________________
کتاب یک جلد، متن آن فارسی، دارای ۳۳۶ صفحه میباشد که مشخصات آن به قرار زیر است: ۱- کاغذ: معمولی ۲- چاپ: کامپیوتری ۳- جلد: شومیز ۴- نوبت چاپ: اول ۵- تیراژ: ۱۵۰۰ نسخه ۶- ناشر: دانشگاه قم (انتشارات اشراق) ۷- تاریخ انتشار: سال ۱۳۸۰ ۸- دارای فهرست: ۱- مطالب کتاب ۲- مهمترین تفاسیر شیعه بر اساس گرایش‌های تفسیری ۳- مهمترین تفاسیر اهل سنت بر اساس گرایش‌های تفسیری ۴- مفسران شیعه بر اساس تاریخ وفات ۵- تفاسیر شیعه بر اساس ترتیب تاریخی ۶- مفسران اهل سنت بر اساس تاریخ وفات ۷- تفاسیر اهل سنت بر اساس ترتیب تاریخی ۸- تفاسیر بر اساس ترتیب نزول ۹- تفاسیر فارسی. ۱۰- کتابنامه. ۱۱- نام کتاب: روشهای تفسیری قرآن ۱۲- نام مؤلف: سید رضا مؤدب
کتاب روشهای تفسیر قران در چاپ های بعدی از طرف دانشگاه قم و با مشارکت سازمان سمت منتشر شده است
