امام زمان (عج) :
سجده شکر از لازمترین و واجبترین مستحبّات است.
رساله دکتري
رشته: مدرسي معارف اسلامي
گرايش: قرآن و متون اسلامي
عنوان:
بررسي و تحليل سندي و محتوايي
روايات فريقين در باره نکوهش زنان
استاد راهنما:
حجّت الاسلام و المسلمين دکتر سيد رضا مؤدّب
استاد مشاور:
جناب آقاي محمدعلي مجدفقيهي
نگارش:
علي سراقي
1398
چکيده
ازجمله موضوعات مهم و چالشي در مطالعات اسلامي، بررسي رواياتي است که ظاهري تحقيرآميز نسبت به زنان دارند. در کتب روايي فريقين رواياتي در مسئله زن وارد شده که تعدادي از اين روايات ظاهراً هويت زن را زير سؤال برده و مورد نکوهش قرار داده است.
تعابيري که در اين روايات آمده گاهي به اصل خلقت زن اشاره دارد و او راموجودي فروتر و طفيلي مي‌داند و آفريده شده از دنده آدم يا موجودي براي خدمت و سکونت آدم مي‌شمارد.
برخي ديگر از روايات ويژگي‌هايي براي زنان برشمرده که گويا در مقام مذمت و نکوهش ايشان است. اوصافي مانند: ناقص العقل، ناقص الايمان، شر، فتنه، قليل الوفاء و... .
دسته‌اي از روايات براي زنان در اجتماع جايگاهي کمتر از مرد نشان داده و حضورزن را در برخي عرصه‌هاي اجتماعي برنمي‌تابد و او را از برخي مناصب و موقعيت‌ها منع مي‌کند.
تعدادي از روايات حاوي فرمان‌هاي ويژه‌اي در باب تعامل مردان با زنان است. تعاملي که ظاهراً مورد رضايت زنان نيست مانند: پرهيز از اطاعت زنان، حبس زنان در خانه، پرهيز از مشورت با آنان و... .
در اين رساله به‌منظور رفع شبهه نگاه تحقيرآميز روايات به زن خصوصاً در مکتب علوي اين روايات مورد بررسي سندي و تحليل دلالي قرار گرفته¬اند.
دريحث آفرينش زن ثابت گرديد که خلقت او نه از دنده آدم که از همان گل آدم آفريده شد و آفرينش او تبعي نبوده بلکه زن و مرد هر يک موجب آرامش و سکونت ديگري هستند.
در زمينه جايگاه اجتماعي زن بسياري از اين عناوين نکوهش شده را نمي‌توان به صورت کلي به تمام زنان نسبت داد مثلاً روايات فتنه بودن زنان به اين معنا نيست که هر زني فتنه است بلکه در مورد گروهي از زنان است که از ظرفيت زنانگي در جهت نادرست استفاده مي‌کنند يعني رواياتي که از آنها اين احکام کلي استنباط شده در صدد بيان يک حکم کلي نبوده‌اند مثلاً در مورد علم آموزي نه تنها آن را براي همه زنان منع نکرده‌اند بلکه زنان عالمه را مورد ستايش قرار داده‌اند همينطور در مورد مشورت حکم کلي به ممنوعيت مشورت با زنان نداده‌اند بلکه مواردي را ذکر کرده‌اند يا عنوان خاصي مثل آزمودن زناني که مستشار واقع مي‌شوند را شرط دانسته‌اند،در بخش مربوط به صفات و اخلاقيات زن در مجموع نمي‌توان اين گونه نتيجه گيري کرد که در منابع اسلامي رواياتي وجود دارد که به نکوهش ذات زن به نحو موجبه کليه پرداخته است و جنس زن را از لحاظ روحيات و صفات مورد مذمت قرار داده است.
در محدوده تعامل با شوهر بعد از بررسي روايات اين قسمت اين نتيجه به دست مي‌آيد که در نظام حقوقي اسلام حقوق رابطه مستقيم با تکاليف دارند يعني شخص هرچقدر تکليفش بيشتر باشد به جهت آنکه بتواند به تکاليفش عمل کند و مصالح موجود در تکاليف را تحصيل کند که هم خود او و هم خانواده و جامعه از آن بهره‌مند شوند مجموعه اين حقوق و تکاليف اين ديد را به ما مي‌دهد که تمام اين موارد به مصلحت نظام خانواده و زن و مرد است و از طرفي اسلام هر دو را ترغيب کرده که در کنار حقوق از اخلاق غافل نشوند؛ يعني اگر به زن گفته براي خروج از منزل اجازه بگير به مرد هم توصيه شده در مواردي که مصلت دارد مانع خروج زن نشو؛ اگر به زن گفته شده که نهايت خضوع را در مقابل شوهر داشته باش؛ به مرد هم گفته شده بهترين شما کسي است که براي خانواده‌اش از همه بهتر باشد.
در واقع اينها يک مجموعه کامل است که وقتي در کنار هم ديده مي‌شود اين نتيجه به دست مي‌آيد که در تعاليم اسلام مصلحت تمام افراد لحاظ شده است و بايد در نگاه کلي اينها را ارزيابي نمود.
واژگان کليدي
نکوهش زنان، روايات فرقين،خلقت زن، جايگاه زن، تعامل با زنان.
