دانشگاه قم
دانشكده الهيات و معارف اسلامي
رساله دکتری رشته علوم قرآن و حديث
عنوان:
ساختارشناسی انگيزه سياسی در قلمرو وضع حديث
استاد راهنما:
دکتر محمدتقي دياري
استاد مشاور:
دکتر سيد رضا مودب
نگارنده:
سيد محمد تقي موسوي کراماتي
تابستان 1398
چکيده
نوشتار حاضر می¬کوشد نقش انگیزه سیاسی در دامن زدن به احادیث برساخته با یک نگاه کاملاً تحلیلی و آمیخته با درک آرایش های سیاسی و کنش گری اصحاب قدرت جهت دخالت در روند فعالیت های حدیثی بازکاوی نماید. حکومت با بهره¬مندی از قدرت سیاسی با برنامه ریزی مدیریت از بیرون و روش تغییر از درون،چهارچوبی مشخص از کنترل متون حدیثی و جهت بخشی معنایی به آن پدید آورد در مدیریت از بیرون می¬توان به سیاست گذاری هایی چون تحریم نگارش حدیث،حبس صحابه و آزادی اصحاب اسرائیلیات اشاره کرد و در بخش تغییر از درون اهدافی چون شبیه سازی فضایل،تقدس زدایی از اهل بیت دنبال نموده اند. حکومت با هدایت بخشی جریان وضع حدیث به سوی جا به جایی نقش کانونی پیامبر در نظام دینی با سیاست های سه گانه نظریه سازی،شخصیت سازی و رفتار سازی،از قدرت حدیث برای نیل به مقاصد سیاسی سود برد.هر کدام از این سیاست های سه گانه رو به سوی یک بعد از جایگاه کانونی پیامبر در گفتمان دینی می¬گذارد.هدف نظریه سازی تغییر افکار پیامبر و شخصیت سازی با هدف تحریف شخصیت پیامبر و رفتار سازی با هدف تغییر در سنت پیامبر انجام گرفته است.حاکمان با کمک عناصر خود فروخته سیاسی در عرصه رجال حدیث به باورپذیری احادیث برساخته دامن زد.این نوشتار با ارائه معیارهای چهارگانه وابستگی حکومتی،وابستگی فکری،وابستگی خانوادگی،وابستگی منطقه‌ای به همراه بررسی احادیث منقول از یک جاعل در مقام شناسایی جاعلانی برآمده است که با انگیزه سیاسی به ساختن احادیث دروغین اقدام نموده اند.این جریان در ادامه حیاتش با گرایش های سیاسی مورخان و مفسران و محدثان فراتر از دانش حدیث،علومی دیگر همچون تاریخ، تفسیر و رجال نیز درنوردید. حاصل پژوهش حاضر چنین می‌نماید که احادیث موضوعه سیاسی با یک پشتوانه حکومتی و به صورت سازماندهی شده فضای حدیثی را طبق منافع تعریف شده حکومت با مهره¬چینی رجالی و کنترل متون حدیثی پیش رانده‌اند.
واژگان کليدی:ساختار شناسي،احاديث موضوعه،انگيزه سياسی،حاکمان،جاعلان،علوم اسلامی
