رئیس دانشکده الهیات دانشگاه قم با تأکید بر اینکه علامه دوهزار روایت را در المیزان استفاده کرده است، گفت: یکی از ابتکارات علامه، دقت‌های بی‌نظیر ایشان در لغت‌شناسی است.
به گزارش واحد خبر روابط عمومی دانشگاه قم به نقل از ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا مؤدب، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه قم امروز، ۲۸ آبان‌ماه در مراسم بزرگداشت علامه طباطبایی که به مناسبت روز جهانی فلسفه از سوی دانشگاه قم برگزار شد، گفت: بنده گرچه کوتاه، ولی توفیق داشتم دقایقی خدمت علامه طباطبایی برسم؛ یاد آن جلسه برای من نشاط‌آور است، وقتی خدمت ایشان در منزلشان در سال‌های ۵۵، ۵۶ رسیدم، ایشان کمتر شناخته شده در نزد عموم مردم به عنوان فیلسوف و مفسر بودند؛ ایشان در شرایط بسیار ساده و راحتی زندگی می‌کردند و وقتی کسی به منزلشان مراجعه می‌کرد، خودشان در را باز کرده و پذیرایی می‌کردند.
وی افزود: نگاه ایشان نگاه نافذی بود؛ تا سؤال نمی‌کردیم چیزی نمی‌گفتند و وقتی نگاه می‌کردند، نگاه نافذ و پر از معنویت داشتند؛ البته سن من اقتضاء حضور در درس و بحث ایشان را نداشت، اما همین جلسه چند دقیقه‌ای هم برایم غنیمت است. علامه طباطبایی در کنار اینکه فیلسوف بزرگی بود، اما بخش قابل توجهی از عمرشان در عرصه تفسیر صرف شد؛ وی روش تفسیر قرآن به قرآن را برگزید، این روش گرچه در آثاری مانند مجمع‌البیان و روض‌الجنان هم هست، اما کار وی بی‌نظیر یا کم‌نظیر است.
این قرآن‌پژوه تأکید کرد: علامه را باید بیشتر بشناسیم؛ او با اخلاص المیزان را نوشت و در ماه رمضان تا به حرم مشرف نمی‌شد، افطار نمی‌کرد، لذا عنایات و الطاف الهی هم به واسطه اخلاص و رفتار ایشان برایشان محقق شده است.
مؤدب با اشاره به آیه دوم سوره فتح «لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ وَيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَيَهْدِيَكَ صِرَاطًا مُسْتَقِيمًا»، تصریح کرد: علامه در ذیل تفسیر این آیه، ابتکاری دارند که مفسران دیگر یا نداشته‌اند یا کمتر کسی توانسته به خوبی از پس آن برآید؛ این آیه از آیات دشوار قرآن در تفسیر است، بنابر نقل، این آیه در ماجرای صلح حدیبیه نازل شده است؛ پیامبر به همراه یارانش تلاش کردند تا به بیت‌الله بروند، اما در نزدیک مکه، جلوی آنان گرفته شد و برگشتند. این آیات در چنین شرایطی نازل شد و فرمود که ای رسول ما غم مدار که ما تو را به فتح آشکاری پیروز می‌کنیم و خداوند گناهان گذشته و آینده‌ای را که به تو نسبت می‌دهند، می‌بخشد؛ در اکثر ترجمه‌ها، «ذَنْبِ» به گناه معنا شده است؛ یعنی آن فتح بزرگ بخشش پیامبر از لغزش‌ها و گناهان است که نسبت گناه به پیامبر دادن با عصمت مخالفت دارد.
تأمل دقیق بر روی لغات؛ ابتکار علامه در تفسیر
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه قم اظهار کرد: علامه طباطبایی در تفسیر این آیه دقت ظریفی کرده و آن تأمل ویژه بر روی لغات «ذنب» و «غفر» است؛ ابتدا فرموده است که حقیقت ذنب را خدا می‌داند، ولی بنده با تحقیقی که داشته‌ام، ذنب در لغت به معنای پیامد سختی‌ها و دنباله چیزی است و همیشه به معنای گناه نیست. علامه همچنین مراد از غفر را در لغت، ستر می‌داند، یعنی در همه جا غفران به معنای آمرزش نیست، بلکه اصل این لغت سپری برای پوشاندن است. یعنی خدا به پیامبر فرمود که ما با صلح حدیبیه، قراردادی تنظیم کردیم که شما به رسمیت شناخته شدید و دو سال بعد هم فتح مکه رخ داد؛ خدا با این فتح سختی‌ها را می‌پوشاند و تلاش‌های پیامبر به نتیجه می‌رسد.
وی افزود: علامه به وفور سراغ راغب اصفهانی رفته است، زیرا صاحب لغتی است که در فهم لغات کم‌نظیر و بی‌نظیر است؛ راغب از بهترین مفسران قرآن است که برخی او را شیعه می‌دانند؛ هنر راغب، ارائه معانی درست از لغات است و دقت‌های علامه هم در لغت‌شناسی بی‌نظیر است.
تفاوت روش تفسیری علامه با قرآن‌بسندگان
عضو انجمن قرآن‌پژوهی حوزه با بیان اینکه روش تفسیر المیزان امروزه محل گفت‌وگو است، اظهار کرد: در برخی کشورها کسانی مانند صبحی منصور و اندیشمندان مصری، رو به قرآن‌بسندگی آورده‌اند و این اشکال را برخی به علامه هم متوجه می‌کنند و می‌گویند ایشان با روش قرآن به قرآن روایات را به حاشیه برده است. بنده معتقدم که علامه اتفاقاً در استفاده از روایات پیشتار است؛ ایشان میان تفسیر آیات و تفصیل آنها فرق قائل است؛ معتقدند تفسیر آیات، مجمل است، مثلاً در نماز، ۵ هزار مسئله فقهی داریم، اما قرآن چند آیه محدود نسبت به نماز دارد، زیرا بنای قرآن بیان مجمل و کلیات است و تفصیل آن در بیانات معصومین(ع) آمده است؛ ایشان معتقد است تفصیل قرآن در فرمایشات ائمه معصومین(ع) است.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه قم اضافه کرد: او معتقد است که تفصیل آیات معاد، اخلاق و احکام و ... فقط در بیان معصوم است، اما تفسیر آیات در خود قرآن است، لذا علامه دوهزار روایت را آورده است؛ او معتقد است ما در تفسیر دنبال کشف غرض هستیم و نه بیان جزئیات، یعنی هر سوره‌ای دارای غرض‌هایی است که با کنار هم گذاشتن آیات به دست می‌آید.
وی در خاتمه تأکید کرد: علامه انسان شریفی است که هنوز او را نشناخته‌ایم؛ هنوز نمی‌دانیم المیزان چقدر گرانقدر است و علامه در شرایطی آن را نوشت که قرآن در حوزه جایگاهی نداشت و امکانات مختلف نرم افزاری و ... هم نبود.
