معاد : يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ خَمْسينَ أَلْفَ سَنَة :

يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ خَمْسينَ أَلْفَ سَنَة :

از دیگر توصیف های خاص در مورد جهان آخرت تعبیر:« «تَعْرُجُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ إِلَيْهِ في‏ يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ خَمْسينَ أَلْفَ سَنَة» است ؛ فرشتگان و روح [فرشته مقرّب خداوند] بسوى او عروج مى‏كنند در آن روزى كه مقدارش پنجاه هزار سال است ‏. (1)

در ایه یاد شده از قیامت با عبارت روزی که مقدارش پنجاه هزار سال است ، یاد شده است. در سوره سجده نیز به نوعی به همین موضوع اشاره شده است، در آنجا می فرماید: «يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّون»‏؛ روزى كه مقدار آن هزار سال از سالهايى است كه شما مى‏شمريد . (2)

این دو آیه شریفه هر دو در خصوص قیامت است. آیه اول ناظر به روز قیامت است به دلیل آیاتی که بعد از آیه یاد شده آمده است: «فَاصْبِرْ صَبْراً جَميلاً، إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعيداً ، وَ نَراهُ قَريبا»؛ پس صبر جميل پيشه كن، زيرا آنها آن روز را دور مى‏بينند و ما آن را نزديك مى‏بينيم ‏. (3)

این عبارات اشاره به روز قیامت است خصوصا که در ادامه آمده است: «يَوْمَ تَكُونُ السَّماءُ كَالْمُهْلِ، وَ تَكُونُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ، وَ لا يَسْئَلُ حَميمٌ حَميما»؛ همان روز كه آسمان همچون فلز گداخته مى‏شود، و كوه‏ها مانند پشم رنگين متلاشى خواهد بود، و هيچ دوست صميمى سراغ دوستش را نمى‏گيرد .

اما در آیه دوم که در سوره سجده آمده بود در آنجا می فرماید «يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ في‏ يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَة»؛ امور اين جهان را از آسمان به سوى زمين تدبير مى‏كند؛ در روزى كه مقدار آن هزار سال از سالهايى است كه شما مى‏شمريد.(4)

از نظر برخی از مفسران ممکن است این آیه مربوط به قیامت نباشد و برخی آن را اشاره به اوس نزولی و صعودی تدبیر امر الهی می دانند، (5) آنچنانکه در بعضی از تفاسیر نیز به آن اشاره شده است و بنابراین مربوط به دنیاست و یا به تعبیر دیگر اشاره به دوران های تدبیر الهی در این عالم دارد که در هر دوران هزار سال طول کشیده است و فرشتگان به فرمان الهی مجری این تعبیر تکوینی در قبل از قیامت بوده اند و سپس دوران های بعد آغاز شده است.

پس بنابراین تفسیر آیه دوم مربوط به قیامت نیست، لکن به نظر حضرت آیه الله مکارم شیرازی و جمعی دیگر از مفسران از جمله حضرت علامه طباطبایی اینچنین رسیده است که آیه دوم نیز مربوط به قیامت است به ویژه بخاطر برخی از روایاتی که در ذیل آیه آمده و به نوعی آیه را توضیح و تفضیل داده است .

اگر این آیه نیز مربوط به قیامت باشد ، هر دو از روزی یاد می کنند که آن روز مقدارش بسیار طولانی است، لکن این سوال پیش می آید که چطور در یک آیه خداوند مقدار آن را پنجاه هزار سال می شمارد، یعنی در آیه 4 معارج که می فرماید «كانَ مِقْدارُهُ خَمْسينَ أَلْفَ سَنَة»؛ و در آیه سوره سجده مقدار آن هزار سال آمده است «يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ»، این دو آیه چه تفاوتی با هم دارند؟

برخی از مفسران در پاسخ به تفاوت بین این دو آیه اشاره به روایتی کرده اند که مرحوم شیخ طوسی از امام صادق (ع) در کتاب امالی بیان کرده است و حضرت آیه الله مکارم شیرازی در تفسیر پیام قرآن (6) این روایت را آورده و توضیح می دهند که امام صادق می فرماید «اِنَّ فى الْقِیامَةِ خَمْسِیْنَ مَوْقِفاً کُلُّ مَوْقِف مِثْلُ اَلْفَ سَنَة، مِمّا تَعُدُّونَ ثُمَّ تَلا هذِهِ اْلآیَةَ (فى یَوْم کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِیْنَ اَلْفَ سَنَة)»؛ در قیامت پنجاه موقف وجود دارد، موقف یعنی محل توقفی که برای رسیدگی به اعمال و حساب و کتاب انسان است.

سپس حضرت می فرماید کُلُّ مَوْقِف مِثْلُ اَلْفَ سَنَة؛ هر موقفی از مواقف قیامت مانند یک هزار سال از سالهایی است که شما در دنیا آن را می شمارید. سپس در روایت آمده است که ثُمَّ تَلا هذِهِ اْلآیَةَ؛ یعنی امام صادق (ع) در اینجا آیه 4 سوره معارج را تلاوت نموده اند «فى یَوْم کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِیْنَ اَلْفَ سَنَة»؛

بنابراین از این روایت مشخص می شود که در یک آیه توضیح مجموع قیامت گفته شده است، یعنی آیه 4 سوره معارج و در آیه دیگر یک موقف و میزانش را بیان داشته است.احتمال کثرت نیز در بیان آیات هست که نشان طولانی بودن مواقف قیامت هستند.

حضرت آیه الله مکارم در تفسیر نمونه (7) در روایتی از ابی سعید خدری اشاره می کند که وقتی پیغمبر (ص) آیه «فى یَوْم کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِیْنَ اَلْفَ سَنَة» را بیان کردند، پیامبر فرمود: «وَ اَلَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ إِنَّهُ لَيُخَفَّفُ عَلَى اَلْمُؤْمِنِ حَتَّى يَكُونَ أَخَفَّ عَلَيْهِ مِنْ صَلاَةٍ مَكْتُوبَةٍ يُصَلِّيهَا فِي اَلدُّنْيَا»، سوگند به کسی که جانم در دست اوست، خداوند آن روز را برای مومن سبک می کند و برای مومن آنقدر کوتاه و سبک می شود که از نظر زمان به مقدار مدت یک نماز فریضه است که در دنیا انجام می داده است .(8)

یعنی برای انسان مومن طبق این روایت روز سختی نیست. بنابراین آیه شریفه و آیه دیگر که در یکی هزار سال و در دیگری از پنجاه هزار سال نام برده ، اشاره به طولانی بودن و دشواری آن روز برای انسان غیر مومن است که باید جوابگو باشد، چرا که انسانی که اعمال نیک داشته است برای او روز سختی نیست و آیه در مقام آگاه ساختن و تنبه گنهکاران است.

____________________________________________________
1- معارج، 4
2- سجده، 5
3- معارج، 5 و 6 و 7
4- معارج، 8 و 9 و 10
5- مجمع البیان ج 8 ص 510
6- پیام قرآن، ج 5، ص86
7-تفسیر نمونه، ج15، ص 66
8- بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام , ج 7 , ص 123