معاد : يَوْمَ الْتلاق

یوم التلاق :

از دیگر توصیف های خاص در مورد جهان آخرت «يَوْمَ التَّلاقِ» و به معنی روز تلاقی است. نام یاد شده در سوره غافر چنین آمده است : «هُوَ الَّذي يُريكُمْ آياتِهِ وَ يُنَزِّلُ لَكُمْ مِنَ السَّماءِ رِزْقاً وَ ما يَتَذَكَّرُ إِلاَّ مَنْ يُنيب»؛‏ او کسی است که آیات خود را بر شما نشان می دهد و از آسمان برای شما روزی با ارزشی می فرستد، تنها کسی متذکر این حقایق می شوند که به سوی خدا بازگردد . (1)

در ادامه خداوند می فرماید: «فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدِّينَ وَ لَوْ كَرِهَ الْكافِرُونَ»؛ تنها خدا را بخوانید و دین خود را برای او خالص کنید، هر چند که کافران ناخشنود باشند . (2) در ادامه می فرماید: «رَفيعُ الدَّرَجاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى‏ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ لِيُنْذِرَ يَوْمَ التَّلاقِ»؛ او یعنی خداوند، درجات بندگان صالح را بالا می برد، او صاحب عرش است.

روح را به فرمانش بر هر کس از بندگانش که بخواهد القا می کند تا مردم را از روز ملاقات بیم دهد . (3)

در آیات یاد شده خداوند بیان می کند که خدا را بخوانید و خدا را مورد توجه قرار دهید؛ او را عبادت کنید، هر چند که کافران نپسندند. در حقیقت این آیات استدلالی است بر مسائلی که به صورت اندرز و نصیحت و تهدید و انذار در آیات پیش آمده بود و استدلالی است بر توحید و وحدانیت خداوند و ربوبیت او و نفی شرک و بت پرستی و در ادامه یادی از قیامت به عنوان یوم التلاق، به معنای روز ملاقات است.

خداوند می فرماید: «لِيُنْذِرَ يَوْمَ التَّلاقِ»؛ هدف از ارسال روح و باقی مقدماتی که بیان شد آن است که مردم را از روز ملاقات انذار کند، «لِيُنْذِر»َ یعنی هشدار و آگاهی دادن همراه با خوف و ترس. واژه تلاق به معنی ملاقات است و این نام یکی از نام های عجیب برای قیامت است و آنچنانکه اشاره شد، قبل از اینکه خداوند از یوم التلاق یاد کند، در مقدمه آن از روح یاد می کند، از اینکه روح را القا می کند و به نظر روح باید وحی و قرآن باشد؛ آنچنانکه خداوند در پایان آیه با تعبیر «لِيُنْذِرَ» به بیان هدف می پردازد و می گوید هدف، انذار روز قیامت است. بنابراین این روز می باید خیلی مهم باشد که قرآن آمده است تا ما را از آن روز آگاه کند.

شاید این سوال پیش بیاید که چرا آن روز را روز ملاقات می نامند؟ چه ملاقات هایی در روز قیامت رخ می دهد که از آن با یوم التلاق یاد شده است؟ مفسران در معنی تلاق و اقسام ملاقات ها دیدگاه های متعددی را بیان کرده اند (4)که به استناد آیات قرآن، به اختصار تعدادی از آنها بیان خواهد شد. برخی معتقدند روز قیامت را از آن جهت یوم التلاق، یعنی روز ملاقات می نامند که روزی است که بندگان خدا با پروردگارشان ملاقات می کنند؛

-----------------------------------------------------------------------------------------------
1- غافر، 13
2- همان،14
3- همان، 15
4- مجمع البیان ج8 ص 805 .

چنانکه در سوره انشقاق می فرماید: «يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلى‏ رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقيه» (1)؛ در ادامه آیه آمده است: «فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمينِهِ؛ فَسَوْفَ يُحاسَبُ حِساباً يَسيرا» (2)؛ ای انسان تو با تلاش و رنج به سوی پروردگارت حرکت می کنی، «فَمُلاقيه»؛ آنجا خدا را ملاقات می کنی‏. تعبیر ملاقیه در مورد رب هست، سپس می فرماید هر کس که کتابش را به دست راستش دادند، حساب یسیر و روان دارد. بنابراین به استناد این آیه که در آن از ملاقات خدا یاد شده است، می توان یوم التلاق را روز ملاقات انسان با پروردگار خودش دانست.

برخی نیز روز قیامت را یوم التلاق نامیده اند؛ (3)زیرا انسان ها در روز قیامت با فرشتگانی که ماموران الهی هستند ملاقات می کنند . فرشتگانی که پاداش و کیفر را برای انسانها آماده کرده اند. چرا؟ چون در سوره انبیا خداوند می فرماید: «لا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَر»؛

این آیه بشارتی را در مورد انسانهای نیک یاد می کند و می گوید برای انسانهای مومن و خردمند، انسان هایی که کار نیک کرده اند، آن فزع اکبر و دشواری بزرگ، ، آنها را محزون نمی کند و آنها از برپایی قیامت آشفته حال نمی شوند (4)، «وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَة»؛ ملائکه به پیشواز اینها می آیند و با آنها ملاقات می کنند. تعبیر ملاقات آمده است. چرا؟ برای اینکه پاداش آنها را بدهند. در ادامه آیه می فرماید: «هذا يَوْمُكُمُ الَّذي كُنْتُمْ تُوعَدُون»؛‏ این همان روزی است که بدان وعده داده شدید، پس چه روز نیک و پسندیده ای است.

این آیه متضمن یک بشارت برای اهل ایمان است؛ البته ملائکه با انسان هایی که اهل گناه و تخلف و زشتی بوده اند نیز ملاقات می کنند و در آنجا اعمالشان را به آنها نشان می دهند. برخی از مفسران نیز گفته اند که اگر قیامت را روز ملاقات دانستند نه به آن جهت است که انسان با خدا یا با فرشتگان ملاقات می کند؛(5) بلکه بدان جهت است که انسان در آن دادگاه عدل با حساب اعمالش ملاقات دارد و نتیجه عملش را ملاقات می کند .

چنان چه در سوره حاقه بدین نکته اشاره شده: «فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمينِه»؛‏ (6)کسی که کتاب و پرونده اعمالش را با دست راست دریافت می کند ، «فَيَقُولُ هاؤُمُ اقْرَؤُا كِتابِيَه»؛‏ می گوید بخوانید کتاب را، چقدر این مطالب خوب است «إِنِّي ظَنَنْتُ أَنِّي مُلاقٍ حِسابِيَه»،‏ من حساب و نتیجه اعمالم را در می یابم و ملاقات می کنم . (7)

--------------------------------------------------------------------------------------
1- انشقاق، 6
2- همان ، 7 و 8
3- تفسیر نمونه ج 20 ص55.
4- انبیا، 103
5- مجمع البیان ج 8 ص 805 .
6- حاقه، 19
7- همان ، 20

---------------------------------------------------------------------------

شاهد مثال در تعبیر مُلاقٍ است که از همان ملاقات است که در واقع انسانی که خداوند در این آیه یاد می کند، انسان بهشتی است. در ادامه آیه می فرماید: «فَهُوَ في‏ عيشَةٍ راضِيَةٍ؛ في‏ جَنَّةٍ عالِيَةٍ»؛ چنین کسی که پرونده اعمالش را ملاقات می کند، در بهشتی بسیار بزرگ و گرانقدر در یک زندگی رضایتمندانه است .(1)

پس چه بسا به استناد «أَنِّي مُلاقٍ»؛ روز قیامت را که روز ملاقات دانسته اند، در واقع روز ملاقات حساب است. این روز ملاقات بدون تردید برای همه است، همه آنانی که آمده اند، همه آنانی که هستند، همه آنانی که خواهند آمد، این روز را در پیش رو دارند.

برخی برای روز ملاقات، جهت و علت دیگری را ذکر کردند و آن هم اینکه روزی است که گذشتگان و آیندگان در آنجا همدیگر را ملاقات خواهند کرد (2). انسان هایی که قبلا بودند و انسان هایی که بعد می آیند و انسان هایی که در این دوره هستند، همه انسانهای گذشته و حال در روز قیامت یکدیگر را می بینند.
هر کسی نسل خودش را می بیند. پدرش و پدر پدرش و اجدادش و نسل های پیشین و گذشتگانی که نسل او هستند می بیند و همینطور نسل هایی که بعد از او متولد شده اند می بیند. هر یک از ما انسانها اجدادی داریم که آنها حلقه هایی هستند که نهایتا به حضرت آدم می رسند و در آینده نیز نسل هایی می آیند که ادامه حیات زندگی هستند و بنابراین روز ملاقات، روزی است که انسان این حلقه زنجیره خود را ملاقات می کند.

------------------------------------------------------------------------
1- همان، 21 و 22
2- مجمع البیان ج 8 ص 805 .

برخی دیگر نیز آن روز را روز تلاقی و ملاقات پیشوایان حق و باطل با پیروانشان می دانند (1)، یعنی در روز قیامت هر امتی با امام خود ملاقات می کند. خواه امام حق یا امام باطل باشد. آنانی که رهبرانی عادل و به حق داشته اند پشت سر آنها می ایستند. آنانی هم که راه ذلت و راه شیطان رفته اند به دنبال پیشوایان باطل خود هستند.

پیشوایان باطل و حق در آنجا همدیگر را ملاقات می کنند. آنان که به حق بوده اند، سربلند و خرسندند، آنانی که به راه باطل بودند، سرافکنده و شرمنده اند. برخی هم علت دیگری را برای روز ملاقات در قیامت ذکر کرده اند، ممکن است روز تلاقی ظالم با مظلوم باشد ،(2) در هر حال، دنیا محل امتحان است و ظلم در آن فراوان اتفاق می افتد. ظالم کسی است که در حق دیگران ظلم کرده است. ممکن است برای هر یک از ما ظلم هایی در زندگی رخ بدهد، در آن روز ظالم و مظلوم همدیگر را ملاقات می کنند.

ظالمان بزرگی که در روزگار ما هستند، ظالمانی که در دوره های پیشین بوده اند، مظلومانی که به آنها ظلم شده است، همه در آن روز یکدیگر را ملاقات می کنند و در آنجاست که دیگر ظالم در برابر مظلوم احساس قدرت نمی کند و آن روز، روزی است که ظالم سرافکنده است.
ممکن است علت دیگری را نیز برای روز ملاقات در قیامت بیان نمود و آن روزی است که بهشتیان و جهنمیان در ردیفی جدا یکدیگر را ملاقات می کنند. زمانی که بهشتیان از کنار جهنم می گذرند، جهنمیان را ملاقات می کنند و جهنمیان نیز بهشتیان را ملاقات می کنند، جهنمیان به بهشتیان میگویند ما را نجات بدهید، دست ما را بگیرید، اما دیگر در آن روز فرصتی نیست و هر کسی بر اساس نتایج عملش در جایگاه خاص خودش قرار گرفته است.

علت های دیگری نیز برای روز ملاقات بیان شده است. اما در آیه شریفه از یوم التلاق به صورت مطلق و عام یاد شده است و می تواند همه این مواردی که مفسران یاد کرده اند معتبر باشد؛ مانند: روزى كه بندگان با پروردگارشان از طريق شهود باطنى ملاقات مى‏كنند. روزى كه گذشتگان و آيندگان همه با هم تلاقى دارند.

روز ملاقات پيشوايان حق و باطل با پيروانشان. روز لقاى مستضعفين و مستكبرين. روز ملاقات ظالم و مظلوم. روز ديدار انسانها و فرشتگان و بالآخره روز تلاقى انسان با اعمال و گفتار و كردارش و با دادگاه عدل خداوند .(3) آنچه که مهم است این است که بدانیم آن روز، روز ملاقات مهمی است و راه گریزی از آن نیست.

------------------------------------------------

1- همان .
2- همان .
3- تفسیر نمونه ج 20 ص