معاد : یوم الحق .

یوم الحق :

از دیگر توصیف های خاص در مورد جهان آخرت تعبیر «الْيَوْمُ الْحَقُّ»به معنی روز حق است. در سوره نبا آمده است: «ذَلِكَ الْيَوْمُ الْحَقُّ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ مَآبًا»؛ آن روز، روز حق است. هر کس بخواهد راهی را به سوی پروردگارش بر میگزیند . (1) مقصود از یوم الحق، روز قیامت است که از آن با نام های دیگر چون یوم الفصل، روز کیفر طاغیان، روز پاداش متقین نیز یاد شده است. واژه حق به معنای چیزی است که استوار و ثابت است و در آن تردیدی نیست و واقعیت دارد و تحقق می یابد که در مورد قیامت صادق است.

به علاوه که قیامت، روزی است که حق هر کسی در آن روز به او داده می شود و حقوق مظلومان نیز از ظالمان گرفته خواهد شد. در ادامه آیه بیان شده که آن روز، چون روز حق است، می تواند برای انگیزه انسان در جهت حرکت به سمت الهی و به سمت خوبی ها و سعادت، موثر باشد و اطاعت و فرمان خدا را ایجاد کند بدین جهت در آیه شریفه بعد از عبارت «ذَلِكَ الْيَوْمُ الْحَقُّ» می فرماید «فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ مَآبًا»؛ هر کسی که با این توصیف که قیامت حق است، بخواهد به سوی پروردگارش حرکت کند، می تواند به سوی او باز گردد؛ در واقع یعنی هر کس که می خواهد خدا را برگزیند و انتخاب کند، بنابراین فرصتی است که به سوی او حرکت کند.

----------------------------------------------------------------------------------
1- نبأ، 39
------------------------------------------------------------------------------------

در تفسیر این آیه آمده که تمام اسباب الهی برای حرکت و چاره به سوی خدا فراهم است و انبیا هم به قدر کافی فرمان الهی را ابلاغ کردند؛ عقل انسان نیز که پیامبری از درون انسان است، سرنوشت طاغیان و پرهیزگاران را به خوبی می داند. دادگاه و دادخواهی و دادرسی نیز از پیش تعیین شده است. تنها چیزی که لازم است تصمیم جدی و قاطع انسان است که با استفاده از اختیاری که خدا به او داده می تواند راه صحیح را برگزیند و پیش برود . (1)

شاید این سوال نیز پیش آید که تعبیر مأب به چه معناست و چه ارتباطی با یوم الحق دارد؟ مفسران در معنی مأب گفته اند که از ریشه أوب و به معنای محل بازگشت است، یعنی جایی که انسان بر می گردد . (2) این واژه به معنی طریق و راه هم آمده است. در آیات بعد از آیه مذکور، این تاکید آمده که مجازات مساله بسیار مهمی است که از ویژگی های روز حق است و لذا در آیه بعد می فرماید «إِنَّا أَنْذَرْنَاكُمْ عَذَابًا قَرِيبًا»؛ ما شما را از عذاب نزدیکی که در پیش روست انذار می دهیم (3) که مقصود همان روز حق می باشد.

بنابراین این تعبیر، تعبیری است که انسان را به فکر و اندیشه باز می دارد که آن روز بسیار مهم است و اگر آن روز نباشد، ارزش این جهان از دست می رود و می دانیم که زندگی دنیا، دوره کوتاهی است. حق همان آخرت است. دنیا فناست و بقا مربوط به آخرت.

حقیقت و واقعیت در روز قیامت متجلی می شود. آنچنانکه در سوره عنکبوت به نوعی به حیات واقعی آخرت اشاره دارد و آن را اساس و حق می داند و خداوند می فرماید: «وَ مَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ»؛ اين زندگى دنيا جز سرگرمى و بازيچه نيست و زندگى حقيقى همانا [در] سراى آخرت است اى كاش مى‏ دانستند (4). مطابق با آیه یاد شده، سرای آخرت، همان حیات حقیقی و واقعی انسان است.

تعبیر حق در مورد قیامت، به غیر از یوم الحق، با عبارات دیگر نیز در قرآن فراوان آمده است. مانند اینکه در سوره اعراف خداوند می فرماید: «وَ الْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛ و در آن روز سنجش [اعمال] درست است پس هر كس ميزانهاى [عمل] او گران باشد آنان خود رستگارانند . (5) خداوند می فرماید میزان در آن روز حق است. یعنی حقانیت در آن روز وصفی برای میزان است.

اندازه گیری که خدا انجام می دهد، میزانی که در پیش رو هست، برای همه میزانی است حقیقی و ثابت و استوار. آنچنان که در سوره فرقان نیز باز هم تعبیر حق آمده است، خداوند می فرماید: «الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ لِلرَّحْمَنِ وَكَانَ يَوْمًا عَلَى الْكَافِرِينَ عَسِيرًا»؛ آن روز فرمانروايى بحق از آن خداى رحمان است و روزى است كه بر كافران بسى دشوار است .(6)

تمام این آیات یاد شده نشان می دهد که حق برای روز قیامت از مهمترین وصف ها و ویژگی های آن روز می باشد.

---------------------------------------------------------------
1- تفسیر نمونه ج 26 . ص 60 .
2- مجمع البیان ج 10 ص 647 .
3- همان، 40
4 - عنکبوت آیه 40 .
5 - اعراف . آیه 8 .
6 - فرقان، 26