جلسه دفاعیه رساله دکتری آقای مصطفی زرنگار

جلسه دفاعیه رساله دکتری آقای مصطفی زرنگار در رشته تفسیر تطبیقی، دانشکده الهیّات دانشگاه قم، مورخ 23/ 7/ 97 به شرح زیر برگزار گردید.
موضوع: معنا شناسی حروف مقطّعه در قرآن، روایات و تفاسیر فریقین
استاد راهنما: آقای دکتر غلامحسین اعرابی
استاد مشاور: آقای دکتر سیّد رضا مؤدب
اساتید داور: آقایان دکتر خوش منش، دکتر دیاری و دکتر تجری

چکیده
حروف مقطّعه در سرآغاز 29 سوره از 114 سوره قرآن کریم آمده که به دلیل
رمزي بودن و عدم برخورداري از قالب معنایی صریح و مشخص، در خصوص تفسیر
و تأویل آنها نظریّات متعدّدي از سوي اهل نظر و مفسّران فریقین ارائه شده ، از
جمله اینکه حروف مقطّعه نامهایی براي خدا، قَسَمهاي الهی، نامهایی براي قرآن و
سورههاي مربوطه، نشانهاي براي تحدّي به قرآن، خلاصهي کلام و ... میباشند. از
از قوّت و اهمیّت بیشتري برخوردار است. در « اسماء سور » بین آراء تفسیري، رأي
احادیث منقوله از معصومین (ع) و روایات عامّه، محوریّت آراء بر اسماء الهی بودن
این حروف قرار گرفته است. جایگاه لفظی معنایی این حروف در سور مربوطه
جایگاه اجمال و إحکام در برابر تفصیل و تبیین آیات بوده و مسألهي نزول را سامان
میدهد، بر این اساس در اغلب آیات پس از این حروف، شاهد هستیم که ضمایري
چون ذلک، تلک، کذلک و کلماتی مانند کتاب، تنزیل و ذکر، آن حروف را همراهی
نموده و از آنها خبر میدهند، خبر از آنکه حروف مقطّعه، خود، عصاره و چکیدهي
یک کتاب است، آیات این سوره در دل آن حروف جاي گرفتهاند، قرآن و سایر کتب
آسمانی، به این شیوه نازل گشتهاند. البتّه در تعدادي از این سور، نام یا وصفی از
خدا و مخاطب شدن پیامبر اکرم، در آیاتِ اولیّهي بعد از این حروف قرار دارد، مانند
سُور آل عمران، مریم، طه، یس و قلم. بررسی معناشناسانه از این حروف، انگیزهاي
براي پژوهش حاضر گردید تا به روش تحلیلی و تتبّع و تحقیق در آیات و روایات و
متون تفسیري، نشان دهد که اولاً حروف مقطّعه قابلیّت و امکان شناخت، تدبّر و
فهم را دارند و ثانیاً دامنه و گسترهي معنایی این حروف به وسعت و عمق آیات
قرآن، اسماء الهی، اوصاف نبوي و آیات آفاقی و انفسی است.
کلید واژهها: قرآن، حروف مقطّعه، روایات فریقین، تفاسیر فریقین،
معناشناسی، سوره شناسی.