امام زمان (عج) :
سجده شکر از لازمترین و واجبترین مستحبّات است.
_5.jpg)
چون سالك را اين مشاهده دست دهد و خود را به شراشرِ اجزاى وجوديه خود، از قواى ملكيّه تا سراير غيبيّه و جميع سلسله وجود را عاشق و طالب حق بيند و اظهار اين تعشّق و محبت را نمايد، از حق استعانت وصول طلبد و هدايت به صراط مستقيم را- كه صراط ربّ الانسان است: إِنَّ رَبِّي عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛ «1» و آن صراط «منعم عليهم» از انبياى كمل و صدّيقين است كه عبارت از رجوع عين ثابت به مقام اللَّه و فناى در آن است نه فناى در اسماى ديگر كه در حد قصور يا تقصير است- طلب كند.
چنانچه منسوب به رسول اكرم است كه فرموده:
كانَ أخى مُوسى عَيْنُهُ الْيُمْنى عَمْياءَ وَ أخى عيسى عَيْنُهُ الْيُسْرى عَمْياءَ وَ أَنَا ذُو الْعَيْنَين؛ «2»
جناب موسى را كثرتْ غلبه بر وحدت داشت، و جناب عيسى را وحدت غالب بر كثرت بود؛ و رسول ختمى را مقام برزخيّت كبرا، كه حدّ وسط و صراط مستقيم است، بود.
تا اينجا تفسير سوره بنا بر آن بود كه «عالمين» حضرات اعيان باشد؛ و اگر «عالمين» حضرات اسماى ذاتيّه يا اسماى صفتيّه يا اسماى فعليّه يا عوالم مجرّده يا عوالم ماديه يا هر دو يا جميع باشد، تفسير سوره فرق مىكند.
چنانچه اگر «اسم اللَّه» در آيه شريفه بِسْمِ اللَّهِ ... غير از مقام مشيّتْ مقام ديگر باشد از اسماى ذاتيّه و غير آن يا اعيان ثابته يا اعيان موجوده يا عوالم غيبيه و شهادتيه يا انسان كامل، نيز تفسير جميع سوره فرق مىكند؛
و همين طور اگر «اللَّه» الوهيّت ذاتيّه يا ظهوريّه باشد و «رحمن» و «رحيم» در بسمله صفت براى «اسم» باشد يا براى «اللَّه»، تفسير سوره شريفه فرق مىكند.
__________________________________________________
(1) بدرستى كه پروردگار من بر راه راست است (هود/ 56).
(2) برادرم موسى را چشم راست نابينا بود، برادرم عيسى را چشم چپ، و من داراى دو چشم هستم.
چنانچه اگر «باء» در بسمله براى استعانت يا ملابست، يا متعلّق به ظَهَرَ باشد، يا متعلق به خود سوره، يا به هر يك از اجزاى آن باشد، فرقها حاصل شود.
چنانچه نيز، به حسب مقامات قرّاء، از وقوع در حجاب كثرت يا غلبه وحدت يا صحو بعد المحو و يا مقامات ديگر كه سابقاً ذكر شد، تفسير سوره را بايد فرق گذاشت؛ و احاطه به جميع آنها و به تفسير حقيقى قرآن، كه كلام جامع الهى است، از طوق امثال نويسنده خارج است:
إنَّما يَعْرِفُ الْقُرآنَ مَنْ خُوطِبَ بِه؛ «1»
و آنچه ذكر شد على سبيل الاحتمال بود. و اللَّه الهادى. «2»
---------------------------------------------------------------------------------------
(1) قرآن را فقط آن كس كه قرآن بدو خطاب شده، مىشناسد؛ بحار الأنوار؛ ج 46: تاريخ الامام محمد باقر؛ باب 20، ص 349، ح 2.
(2) خمينى، روح اللَّه؛ سر الصلاة؛ مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س)، ص 85- 92
----------------------------------------------------------------------------------------
تفسير سوره حمد، ص: 12.
--------------------------------------------------------------------------------------------
