بسمه تعالی
عنوان: «بررسی و نقد مبانی و روش‌های حدیث‌پژوهی خوتیر ینبل»
استاد راهنما: حجت الاسلام دکتر سید رضا مؤدب؛
نگارنده: صادق کریمی مقدم؛ دانشگاه قم؛ شهریورماه 1398
چکیده:
یکی از برجسته‌ترین و اثرگذارترین دانشمندان معاصر حدیث‌پژوهی در غرب، «خوتیر یُنبُل» است. یُنبُل در تاریخ‌گذاری حدیث و به‌ویژه روش سندشناسانه‌اش، آثار ارزنده و اثرگذاری را در قالب کتاب‌ها و مقاله‌های متعدّد پژوهشی و دائره المعارفی نگاشته است. در این رساله با روش کتابخانه‌ای و بررسی نوشتارهای حدیثی ینبل و برخی آثار دیگران درباره تحقیقات و نظرات وی، زمینه‌های خانوادگی و تحصیلاتی و انگیزه‌های علمی وی، نیز قرارگرفتن وی در زمره کدام جریان حدیث‌پژوهی در غرب، به‌‌علاوه مبانی، رویکردها یا روی‌آوردها، رهیافت‌ها و روش‌های خوتیر ینبل در عرصه حدیث‌پژوهی، مورد کاوش و پژوهش قرار گرفته و در موارد لازم به نقد برخی از دیدگاه‌های وی در زمینه‌های مزبور پرداخته شده است. اگرچه از سویی، غالباً غربیان خوتیر ینبل را در زمره جریان و طیف میانه‌رو قرار داده‌اند، اما از سوی دیگر، از آن‌رو که او در بسیاری از نظراتش متأثر و پیرو مکتب یوزف شاخت بوده است، لذا بایستی اعتدال و میانه‌روی وی را نسبی دانست. در این باره، ینبل رواج سخنان پیامبر(ص) به‌عنوان حدیث و سنت رسمی را زودتر از اواخر قرن اول نمی‌داند و شکل‌گیری اسانید احادیث را نیز به همین زمان متعلق درنظر می‌گیرد؛ لذا امکان اثبات تاریخ‌گذاری احادیث را به بعد از این زمان می‌پذیرد. مهم‌ترین روش‌های خوتیر ینبل در تاریخ‌گذاری حدیث را می‌توان تاریخ‌گذاری بر اساس وجود حدیث در کهن‌ترین منبع، برهان مبتنی بر سکوت، حد آغازین زمانی و حد پایانی زمانی برشمرد. علاوه بر بهره‌گیری او از شیوه‌های پیش‌گفته، روش غالب وی یعنی روش مبتنی بر بررسی سندی احادیث را می‌توان تکمله‌ای جامع و نوآورانه بر روش سندی یوزف شاخت یعنی بر اساس پدیده حلقه مشترک، رشد وارونه اسناد و تکثیر اسناد، به‌علاوۀ نوآوری‌های فراوان در این حیطه دانست. او در این شیوه تاریخ‌گذاری بر اساس ترسیم شبکه اسناد و تحلیل آن، اصطلاحات نوین و مبدعانه‌ای را مانند دسته سندی، حلقه مشترک اصلی، حلقه مشترک فرعی، حلقه مشترک معکوس، حلقه مشترک ظاهری، گره، ساختار عنکبوتی، طریق شیرجه‌ای، طریق منفرد ارائه داده است که این روش و اصطلاحات ابداعی وی از سوی محققان غربی مورد توجه بسیار و به‌کارگیری در مطالعات حدیثی غرب نیز گردیده است. البته ینبل با دادن نسبت جعل به حلقه مشترک و جعل طریق منفرد تا پیامبر(ص) توسط وی، تعمیمی ناروا و مسأله‌داری را به همه احادیث داده است. او با محدود‌کردن روایات معتبر به احادیث دارای حلقه مشترک واقعی و نیز با به‌کارگیری برهان سکوت، عملاً احادیث اندکی را تاریخی و معتبر فرض می‌کند.
کلیدواژگان: خوتیر ینبل، حدیث اسلامی، تاریخ‌گذاری، اسناد، حلقه مشترک.
