تفاسیر اهل سنت :
5- تفسير القرآن العظيم
تأليف ابو محمد عبد الرحمن بن ابى حاتم رازى (م 327 ق)، به زبان عربى و معروف به تفسير ابى حاتم رازى است. تفسير او مأثور روايى و دربردارنده بخشى از آيات قرآن است. او به تفسير آياتى كه از پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم، صحابه و تابعين، گفتارى درباره آنها گزارش شده، پرداخته است. ابن كثير دمشقى و سيوطى در تفسيرهايشان از تفسير او بهره گرفتهاند.
او تنها به نقل روايات تفسيرى، درباره شأن نزول، فضيلت سوره، توضيح معناى آيه و ناسخ و منسوخ پرداخته و كمترين شرح ممكن را براى آن بيان داشته است. وى احاديث را بدون نقد، بررسى و انتخاب برخى نسبت به ديگرى ذكر كرده، همچنين اسرائيليات را بدون نقد آورده است.
6- بحر العلوم
تأليف ابو ليث نصر بن محمد سمرقندى بلخى، معروف به تفسير سمرقندى (م 375 ق) و به زبان عربى است. او فقيه، محدث و مفسر بوده و داراى آثارى، مانند تنبيه الغافلين فى الوعظ و الاخلاق و التامل و بستان العارفين است. تفسير او دربردارنده تمامى آيات قرآن بوده و داراى مذهب فقهى حنفى است.
غالب گفتارها در تفسيرهاى او روايى است و در مواردى به بيان مطالب عقلى و اجتهادى نيز پرداخته است. او به نقل احاديث از پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم صحابه و تابعين پرداخته و به سبب نزول و قرائات هم اهتمام داشته است. وى كه به نقل اسرائيليات نيز اقدام كرده، از راويان و روايات ضعيفى برخوردار بوده است.
______________________________
(1). ايازى، همان، ص 299.
(2). همان، ص 173؛ ذهبى، همان، ج 1، ص 225.
روشهاى تفسير قرآن، ص: 205
7- الكشف و البيان عن تفسير القرآن
تأليف احمد بن ابراهيم ثعلبى نيشابورى (م 427 ق) و به زبان عربى است. او از فقيهان و مفسران بزرگ قرن پنجم بوده و داراى تفسير روايى است كه به نقل روايات از پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم، صحابه و تابعين پرداخته و در مواردى نيز از روايات شيعه استفاده كرده است.
تفسير او بهطور كامل موجود نبوده است. او داراى مباحث نحوى، لغوى و در مواردى عقلى هم بوده است. درباره آيات الاحكام به مباحث فقهى مبادرت كرده و در تفسير او، روايات اسرائيليات نيز وارد شده است. در نقل گفتار گذشتگان و بيان آنها، مهارت داشته، ولى كمتر آنها را نقد مىكند.
