[فوايد طلوع و غروب خورشيد]

تفكّر نما اى مفضّل! در طلوع و غروب آفتاب براى قيام ليل و نهار، اگر طلوع آفتاب نمى‏بود جميع امور دنيا باطل مى‏شد و نمى‏توانستند مردم سعى نمايند و تصرف كنند در امور معاش خود، و دنيا هميشه بر ايشان تار بود، و عيش ايشان بدون لذّت، و روح و روشنائى و نور گوارا نبود .
مصالح طلوع خورشيد از آفتاب روشن‏تر است و احتياج به بيان ندارد، بلكه تأمل كن در منافع غروب آفتاب كه اگر آن نبود مردم را قرار و سكون ميسّر نبود با شدّت احتياجى كه دارند به خواب و استراحت تا آن كه ابدان ايشان از كلال بر آيد، و حواس ايشان قوّت يابد، و قوّت هاضمه بر انگيخته شود براى هضم طعام و رسانيدن غذا به سوى اعضاء .
اگر هميشه روز مى‏بود، حرص مردم را بر آن مى‏داشت تا آن كه پيوسته كار كنند و بدنهاى خود را بكاهند به درستى كه بسيارى از مردم آن مقدار حرص بر جمع و كسب و ذخيره كردن اموال دارند كه اگر تاريكى شب مانع نمى‏شد ايشان را، هر آينه قرار نمى‏گرفتند و چندان كار مى‏كردند كه خود را از كار مى‏افكندند.
و ايضاً اگر شب در نمى‏آمد، زمين از حرارت آفتاب به مرتبه‏اى تفتيده مى‏شد كه حيوانات و نباتات ضايع مى‏شدند، پس قادر خبير به حكمت و تقدير خود چنين مقدّر كرده كه آفتاب گاهى طلوع كند و گاهى غروب كند به مانند چراغى كه گاهى براى اهل خانه برافروزند كه حوائج خود را به آن تمشيت دهند و گاهى برگيرند كه ايشان قرار گيرند و استراحت نمايند، پس نور و ظلمت كه ضد يك ديگرند هر دو را براى نظام عالم و انتظام احوال بنى آدم آفريده.

توحيد مفضل / ترجمه علامه مجلسى، ص: 159