معاد : يَوْمَ الْتغابن

یوم التغابن :

از دیگر توصیف های خاص در مورد جهان آخرت «يَوْمُ التَّغابُن» هست. تغابن یعنی زمانی که انسان متوجه می شود که ضرر دیده و مغبون شده است.

این نام در قرآن در سوره تغابن آمده است: «يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذلِكَ يَوْمُ التَّغابُن»؛(1) اين در زمانى خواهد بود كه همه شما را در روز اجتماع [روز رستاخيز] گردآورى مى‏كند؛ آن روز، روز تغابن است (روز احساس خسارت و پشيمانى ! تغابن از ماده غبن، به معنای آشکار شدن ضرر است؛ یعنی در آن روز ظاهر می شود که چه کسی مغبون شده و ضرر دیده است.

مرحوم طبرسی از مفسران بسیار گرانقدر در تفسیر مجمع البیان اشاره می کند (2) که این واژه هنگامی که به باب تفاعل یعنی تغابن، به کار رود، به معنای گرفتن شر و رها نمودن خیر است. کافران بهره آخرت را رها کرده و بهره دنیا را گرفته اند و مصداق رها کردن خیر و گرفتن شر هستند؛ بنابراین آنها مغبونند .

در هر حال در قیامت بدان جهت که پرده ها کنار می رود، نتایج اعمال و عقاید و به ویژه نتایج نیات انسان، آشکار می شود؛ زیرا نیت انسان در دنیا ممکن است مخفی باشد؛ اما در آخرت همه چیز آشکار می شود .

انسان خود را در برابر انبوهی از رفتارها و کردارها و نیت ها و نتایج آنها و آثار اعمال خود می بیند، آنجاست که بدکاران از شکست و زیان خود و فریب و نیرنگ شیطان و از دست دادن سرمایه های عظیمی که در دنیا داشته اند و می توانسته اند از آنها استفاده کنند، با خبر می شوند و این همان روز غبن است.

در دنیا ممکن است فردی چیزی بخرد و در معامله مغبون باشد، یعنی زمانی که خرید کرد، بعد از خرید بررسی نموده و دریافته که معامله غبنی بوده است، یعنی ضرر کرده است. فقها معتقدند کسی که معامله غبنی می کند، اختیار فسخ معامله را دارد، و غبن خودش را جبران کند؛ اما همه اینها مربوط به دنیاست.

اما در آخرت راهی برای بازگشت و جبران خسارت و ضرر نیست و به عبارتی می توان گفت غبن دنیا، غبن واقعی نیست، غبن ظاهری است؛ اما غبن آخرت غبن حقیقی است که مطابق با نص آیه شریفه، تعبیر «ذلِكَ يَوْمُ التَّغابُن»‏ دارد.

بنابراین آن روز، روز غبن است و بقیه روزها غبن نیستند یا اگر در دنیا انسان مغبون شود، مربوط به مال و ثروت و نعمات دنیاست و در هرحال، قابل جبران است؛

اما غبن حقیقی آن جاست که انسان در می یابد که سرمایه حقیقی او از دست رفته است و دیگر فرصتی برای جبران آن وجود ندارد.
--------------------------------------------------------------------------

1- تغابن ، 9

2- مجمع البیان ج10 ص 450