کتاب مناهج التفسیر . سید رضا مودب . مترجم : سید حسن مطر . ناشر : دار السیده المعصومه

تفسیر قرآن که مربوط به دانش فهم معانی آیات است، همواره مورد توجه مفسران فریقین از صدر اسلام تا کنون بوده، هر یک از مفسران با توجه به مبانی خود در تفسیر، به روشی خاص در فهم و تفسیر آیات قران استناد جسته‌اند که در مواردی نتایجی متفاوت را به همراه آورده است. در کتاب روش های تفسیر قرآن که قبلاً چند نوبت توسط انتشارات دانشگاه قم منتشر شده و اکنون با ویرایش جدید ارائه می‌شود، تلاش شده تا روش‌های متعارف در تفسیر که شامل روش قرآن با قرآن، روایی، عقلی و باطنی است، تحلیل و بررسی شود؛ در ادامه ضمن معرفی بیش از صد تفسیر به گرایش‌های تفسیری نیز پرداخته شده است.

کتاب حاضر که به منظور مطالعة دانشجویان رشتة علوم و معارف قرآن در مقطع کارشناسی تهیه شده دربارة روشهای تفسیر قرآن نوشته شده است. در این راستا پس از بیان تعریفی از واژة تفسیر و نیز تشریح مباحثی چون: تفاوت تفسیر با ترجمه، تفاوت تفسیر با تأویل، اهداف تفسیر، اسلوبهای نگارش تفسیر، آداب تفسیر و... روشهای متعارف در تفسیر قرآن، شامل: قرآن با قرآن، روایی، عقلی و باطنی معرفی و دربارة شیوة اجرایی هر یک توضیح داده شده است. در پایان به معرفی بیش از صد تفسیر مهم فریقین چون: تفاسیر ادبی (جوامع الجامع، البحر المحیط و...)، تفاسیر بلاغی (نظم الور فی تناسب الآیات والسور و...)، تفاسیر لغوی (معانی القرآن، مبهمات القرآن و...)، تفاسیر فقهی (احکام القرآن شافعی، احکام القرآن اندلسی و...) پرداخته شده است.

روشهای تفسیر قرآن تالیف دکتر سید رضا مؤدب کتاب پیرامون یکی از موضوعات علوم قرآنی، یعنی روشهای تفسیر قرآن نوشته شده است.

فهرست مندرجات
۱ - معرفی کتاب
۲ - ساختار کتاب
۳ - ویژگی‌ها
۴ - نسخه شناسی
۵ - پانویس
۶ - منبع

۱ - معرفی کتاب
[ویرایش]
مؤلف: مؤلف که از قرآن پژوهان معاصر و در زمینه علوم قرآنی دارای تالیفات متعددی می‌باشد، در این کتاب، ابتدا تفسیر را تعریف سپس تفسیر را در دوران صحابه و تابعین مورد بررسی قرار داده، آنگاه ارزش تفسیر تابعین را تحلیل و نقش اهل بیت -علیه‌السّلام -را در تفسیر قرآن روشن می‌نماید و در پایان روشهای تفسیر قرآن را همچون: روش تفسیر اجتهادی ، ادبی ، بلاغی ، فلسفی و... توضیح می‌دهند روش بیان مطالب از طرف مؤلف محترم به گونه‌ای است که برای همه کس قابل فهم بوده و افراد مختلف می‌توانند از آن استفاده نمایند. وی پس از توضیح و شرح روشهای تفسیری، به تقسیم بندی کتابهای تالیف شده در این زمینه پرداخته و تالیفات شیعه و اهل سنت را به طور مستقل و جداگانه معرفی می‌نماید. به نظر مؤلف کتابهای تالیف شده در شرح لغات و تفسیر مفردات قرآن خود یک نوع روش تفسیر محسوب می‌شود و لذا یکی از اقسام روشهای تفسیری را به نام تفسیر لغوی نام نهاده و برخی از تالیفات در این زمینه را معرفی می‌نماید.

۲ - ساختار کتاب
[ویرایش]
گر چه کتاب از طرف مؤلف محترم فصل بندی نشده است ولی مطالب آن را می‌توان در یک مقدمه و ۲۴ فصل تقسیم بندی نمود که فهرست موضوعات آن به قرار زیر است:
مقدمه: شامل: مفهوم تفسیر ، تفاوت تفسیر با ترجمه [۱] ، تفاوت تفسیر با تاویل [۲] ، ضرورت تفسیر و اهمیت آن، و آغاز شکل گیری علم تفسیر.
فصل اول: تفسیر در دوران صحابه. [۳]
فصل دوم: ویژگیهای تفسیری دوران صحابه [۴] شامل: مصادر تفسیر، بساطت، سلامت تفسیر از جدل، صیانت تفسیر از رای، صیانت تفسیر از اسرائیلیات، عدم تفکیک از حدیث، عدم تدوین تفسیر، و عدم تعمیم تفسیر.
فصل سوم: تفسیر در دوران تابعین [۵] شامل: تدوین تفسیر، مراحل تدوین تفسیر، و نخستین مدون تفسیر در عصر تابعین.
فصل چهارم: مکاتب تفسیری در عصر تابعین [۶] شامل: مکتب تفسیری مکه و مفسران آن، مکتب تفسیری مدینه و مفسران آن، و مکتب تفسیری عراق.
فصل پنجم: ویژگی‌های تفسیر در دوره تابعین. [۷]
فصل ششم: ارزش تفسیر تابعین. [۸]
فصل هفتم: نقش اهل بیت -علیه‌السّلام- در تفسیر قرآن. [۹]
فصل هشتم: تفسیر شیعه [۱۰] شامل: مصادر تفسیری، طبقات تفسیر، علوم مورد نیاز مفسران، آداب تفسیر، و اسلوب‌های نگارش تفسیر.
فصل نهم: روش‌های تفسیری قرآن. [۱۱]
فصل دهم: روش تفسیر به ماثور و اقسام آن شامل: تفسیر قرآن به قرآن ، تفسیر قرآن با روایت ، و تفسیر قرآن با قول صحابی و تابعی.
فصل یازدهم: تفاسیر روایی شیعه. [۱۲]
فصل دوازدهم: تفاسیر روایی از اهل سنت. [۱۳]
از فصل سیزدهم تا پایان به معرفی روشهای تفسیری زیر می‌پردازد: روش اجتهادی ، ادبی، بلاغی - بیانی ، لغوی ، فقهی ، کلامی ، فلسفی ، عرفانی ، تربیتی ، اجتماعی ، علمی - اجتماعی و جامع

۳ - ویژگی‌ها
[ویرایش]
۱- در فصل پنجم: پیرامون ویژگی‌های تفسیر در دوران تابعین سخن گفته و یکی از آنها را ورود اسرائیلیات دانسته، در ادامه پیشگامان در نقل اسرائیلیات را معرفی و در پایان علل ورود اسرائیلیات در تفسیر را بررسی نموده است.
۲- در فصل چهارم: مکاتب تفسیری مهم در عصر تابعین را به سه مکتب تفسیری مکه ، مدینه و عراق تقسیم بندی و آنگاه بنیانگذارن هر یک از این مکاتب‌ها را معرفی می‌نماید.
۳- در فصل دوم: ویژگی‌های تفسیری دوران صحابه مورد بررسی قرار گرفته است که در آن چند ویژگی از قبیل: مصادر تفسیر، سلامت تفسیر از جدل ، اسرائیلیات، سالم بودن تفسیر از تفسیر به رای و... مورد بررسی قرار گرفته است.
۴- در فصل هشتم- پس از شرح تفسیر شیعه و مصادر تفسیری آن، علوم مورد نیاز مفسران و آداب تفسیر قرآن مورد بررسی قرار گرفته است.
۵- از ویژگی‌های مهم این کتاب ارائه چند فهرست در مورد کتابهای تفسیری است که در پایان کتاب به ذکر آنها پرداخته و تفاسیر شیعه و اهل سنت را از چند جهت دسته بندی نموده است:
مانند: مؤلف، تاریخ نگارش و گرایش‌های تفسیری.

۴ - نسخه شناسی
[ویرایش]
کتاب یک جلد، متن آن فارسی، دارای ۳۳۶ صفحه می‌باشد که مشخصات آن به قرار زیر است: ۱- کاغذ: معمولی ۲- چاپ: کامپیوتری ۳- جلد: شومیز ۴- نوبت چاپ: اول ۵- تیراژ: ۱۵۰۰ نسخه ۶- ناشر: دانشگاه قم (انتشارات اشراق) ۷- تاریخ انتشار: سال ۱۳۸۰ ۸- دارای فهرست: ۱- مطالب کتاب ۲- مهمترین تفاسیر شیعه بر اساس گرایش‌های تفسیری ۳- مهمترین تفاسیر اهل سنت بر اساس گرایش‌های تفسیری ۴- مفسران شیعه بر اساس تاریخ وفات ۵- تفاسیر شیعه بر اساس ترتیب تاریخی ۶- مفسران اهل سنت بر اساس تاریخ وفات ۷- تفاسیر اهل سنت بر اساس ترتیب تاریخی ۸- تفاسیر بر اساس ترتیب نزول ۹- تفاسیر فارسی. ۱۰- کتابنامه. ۱۱- نام کتاب: روشهای تفسیری قرآن ۱۲- نام مؤلف: سید رضا مؤدب