دفاع رساله دکتری : تحلیل نقش تلاوت در هدایت قلبی.
به حول و قوه الهی جلسه دفاع رساله جناب آقای محسن قائمی، مقطع دکتری، رشته مدرسی معارف اسلامی گرایش قرآن و متون اسلامی دوشنبه ۲۹ شهریور ۱۴۰۰ ساعت ۱۳:۳۰ در دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد .
موضوع رساله: تحلیل نقش تلاوت در هدایت قلبی.
استاد راهنما: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر مؤدب.
اساتید مشاور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر کامران اویسی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدرضا شهیدی.
اساتید داور: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمد فاکر میبدی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمد هادی منصوری و حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمد جواد اسکندرلو.
چکیده
تلاوت قرآن، به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار معرفی و ترویج دین اسلام، همواره مورد نظر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و امامان معصوم علیهم‌السلام بوده است. تأکیدات فراوانی که در نصوص دینی در حوزه تلاوت قرآن و آداب آن وجود دارد، حکایت از علوّ رتبه این موضوع دارد.
روش این تحقیق، توصیفی تحلیلی است و داده‌های این پژوهش که بر منابع اصیل دینی همچون قرآن، حدیث و تفسیر تکیه دارد، پس از جمع‌آوری، طبقه‌بندی و تجزیه و تحلیل شده است. به دلایل مختلفی، همچون: ابتدایی بودن خط؛ نقش گوش دادن در یادگیری؛ سیره معصومان علیهم‌السلام؛ ممانعت مخالفان از استماع تلاوت قرآن، گسترۀ جغرافیایی - تاریخی دعوت پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و نیز تنوع مخاطبان تلاوت، روشن می‌شود که تلاوت قرآن در رسالت نبوی صلی‌الله‌علیه‌وآله دارای محوریت است.
از طرفی آثار مختلف و ارزشمند دنیوی و اخروی که بر تلاوت قرآن کریم مترتّب است، توجه خاص به موضوع تلاوت را ضروری می‌نماید. آثار مختلفی که بخشی از آنها در خود قرآن و بخشی نیز در روایات بیان شده است؛ مانند: إنذار؛ تذکّر؛ خارج شدن از تاریکی‌ها به سوی نور؛ هدایت و رشد؛ نیل به منزلت والای «اهل القرآن»؛ شفاعت کردن، رسیدن به درجات بالای بهشت و استجابت دعا. همچنین تلاوت قرآن در ایجاد ایمان و اشتیاق دینی و خشوع و خشیت و نیز در افزایش درجات آنها نقش بسزایی دارد.
از منظر آیات و روایات، تلاوت قرآن در زمینه ایمان، آثاری همچون: ازدیاد ایمان، اطمینان قلب، بکاء، سجده و ایمنی از آسیب‌هایی چون غفلت، شرّ شیطان و زنگار قلب دارد. در این پژوهش، علاوه بر بازیابی جایگاه اصیل تلاوت قرآن و برشمردن آثار شگفت‌آور آن، سعی بر معرفی راهکارهای عملی برای مؤثرساختن تلاوت شده است. نوآوری این پژوهش، علاوه بر شیوه دسته‌بندی آثار تلاوت قرآن، به راهکارهای پیشنهادی آن مربوط است.
از جمله راهکارهای تأثیربخشی تلاوت در نفوس تلاوت کنندگان و مستمعان و به تبع آن تأثیر در هدایت قلبی، می‌توان «لزوم آگاهی تالی از معانی و مفاهیم آیات مورد تلاوت»، «لزوم انتخاب آیات هدف‌دار در زمینه ایجاد و ازدیاد عرصه‌های چهارگانۀ هدایت قلبی (ایمان، اشتیاق، خشوع و خشیت)» و «استفاده بجا از مهارت‌های فنی تلاوت (تجوید، وقف و ابتدا، صوت و لحن)» نام برد. این تحقیق، با پیشنهادهایی به پژوهشگران و مراکز قرآنی و تصمیم‌گیر در جهت گسترش صحیح موضوع تلاوت‌های مؤثر در جامعه به پایان رسیده است.
واژگان کلیدی
تلاوت قرآن، آثار تلاوت، هدایت قلبی، خشوع و خشیت، ایمان و اشتیاق.
