اعجاز قرآن از نظر «حضرت على عليه السّلام»

«حضرت على عليه السّلام»
امام على عليه السّلام بزرگترين مفسّر قرآن و وصىّ پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم، او كه در خطبه‏ها و سخنرانى‏هاى خود عظمت قرآن را ترسيم نموده است، در مورد قرآن و اعجاز آن گفتارهائى مفصل و شيوا دارد كه گذرا به برخى از آنها اشاره مى‏شود:
1- فيه تبيان كلّ شئ ... و أنّه لا اختلاف فيه فقال سبحانه: «و لو كان من عند غير اللّه لوجدوا فيه اختلافا كثيرا» و انّ القرآن ظاهره أنيق و باطنه عميق، لا تنقضى عجائبه و لا تنقضى غرائبه و لا تكشف الظلمات إلّا به «1».
__________________________________________________
(1)- نهج البلاغه، صبحى صالح، خ 18.
اعجاز القرآن در نظر اهل بيت عصمت ع و بيست نفر از علماى بزرگ اسلام، ص: 33
در قرآن، بيان هر چيزى است ... و اختلافى در آن نيست و خداوند مى‏فرمايد: اگر از سوى خداى يكتا نبود، در آن اختلاف فراوان مى‏يافتيد. ظاهر قرآن زيبا، باطن آن ژرف و ناپيدا است. عجائب آن سپرى نگردد، غرائب و شگفتيهاى آن به پايان نرسد و تاريكى‏ها، جز بدان زدوده نشود.
2- تعلّموا القرآن فأنّه أحسن الحديث و تفقهوا فيه فانه ربيع القلوب و استشفوا بنوره فانّه شفاء الصدور «1»، قرآن را فراگيريد كه نيكوترين گفتار است. آن را نيك بفهميد كه دلها را بهترين بهار است و از روشنائى آن بهبودى طلبيد كه شفاى دلها است.
حضرت در جملات مذكور، اشاره مى‏نمايند كه قرآن هم ظاهرش شگفت و داراى اعجاز است و هم باطنش، زيرا اختلافى در ظاهر و باطن و محتوى آن نيست و باطن قرآن، از شگفتيهاى فراوان برخوردار بوده، و موجب شفاى قلبها است.
حضرت على عليه السّلام به ذكر ويژگيهايى از قرآن مى‏پردازد كه كتابهاى ديگر از آن برخوردار نبوده و از اختصاصات قرآن مى‏باشد و در عباراتى ديگر مى‏فرمايند:
الف: و لا تخلقه كثرة الردّ و ولوج السمع. من قال به صدق و من عمل به سبق «2». قرآن كتابى است كه با خواندن بسيار و شنيدن بسيار آن، كهنه نگردد. هركس به واسطه آن سخن گويد، راست گفته و هركس بدان رفتار نمايد، از ديگران پيشى گرفته.
ب: ذلك القرآن فاستنطقوه و لن أخبركم عنه. إلّا انّ فيه علم ما يأتى و الحديث عن الماضى و دواء دائكم و نظم ما بينكم «3». در مورد كتاب خدا، قرآن، از آن بخواهيد تا سخن گويد، و هرگز، خود سخن نگويد و لكن من شما را از آن خبر دهم. بدانيد كه قرآن، شامل علم آينده و حديث گذشته، درمان درد شما، و راه سامان دادن امور
__________________________________________________
(1)- همان، خ 110.
(2)- همان، خ 156.
(3)- همان، خ 158.
اعجاز القرآن در نظر اهل بيت عصمت ع و بيست نفر از علماى بزرگ اسلام، ص: 34
شما هست.
ج: و اعلموا أنّ هذا القرآن هو الناصح الذى لا يغشّ و الهادى الذى لا يضلّ ...
و ما جالس هذا القرآن أحد إلّا قام عنه بزياده أو نقصان: زيادة فى هدى أو نقصان فى عمى ... فانّ فيه شفاء من أكبر الداء و هو الكفر و النفاق و الغىّ و الضلال ... «1».
بدانيد كه قرآن، پندگوئى است كه فريب ندهد و راهنمائى است كه گمراه نكند ... كسى با قرآن ننشست مگر آن‏كه چون برخاست، افزون شد يا از وى كاست:
افزونى در رستگارى و كاهش از كورى و نادانى ... در قرآن، شفاى بزرگترين بيماريها وجود دارد، يعنى شفاى از كفر و دوروئى و بيراهه شدن و گمراهى.
د: ثم أنزل عليه الكتاب نورا لا تطفأ مصابيحه و سراجا لا يخبو توقدّه و بحرا لا يدرك قعره ... فهو معدن الايمان و بحبوحته و ينابيع العلم و بحوره و رياض العدل و غدرانه ... جعله اللّه ريّا لعطش العلماء و ربيعا لقلوب الفقهاء و محاجّ لطرق الصلحاء «2».
سپس خداوند بر پيامبرش، كتاب قرآن را فروفرستاد، كتابى كه نورى است كه چراغهاى آن خاموش نشود، چراغى كه افروختگى‏اش كاهش نپذيرد و دريايى كه ژرفاى آن كس نداند ... پس قرآن، معدن ايمان و مركز آن و چشمه‏سار دانش و درياهاى آن و باغستان داد و آبگيرهاى آن است ... خداوند قرآن را مايه سيرابى دانشمندان قرار داده است و آن را بهار دلهاى فقيهان و مقصد راههاى پارسايان قرار داده است.
حضرت على عليه السّلام در جملات مذكور و ديگر سخنانش، كه در توصيف قرآن و برجستگيهاى اعجاز آن است، بيان مى‏نمايد كه متن و محتوى قرآن، بى‏مانند و خارق العاده است زيرا با گذر زمان كهنه نمى‏شود، همان‏طور كه هر كتاب ديگرى، با گذر زمان، كم‏ارزش و يا بى‏ارزش مى‏گردد.
__________________________________________________
(1)- همان، خ 176.
(2)- همان، خ 198.
اعجاز القرآن در نظر اهل بيت عصمت ع و بيست نفر از علماى بزرگ اسلام، ص: 35
محتوى قرآن از نظر حضرت على عليه السّلام داراى سازوكارى است كه هدايت‏گر، معدن ايمان، چشمه‏سار دانش و كتابى كه نور است، نورى كه هرگز خاموش نمى‏شود. اين ويژگيها، بدون ارتباط با خالق هستى در هيچ كتابى محقق نمى‏شود و حضرت بيان مى‏نمايد كه قرآن كتاب الهى است و لذا از اخبار غيبى گذشته و آينده خبر مى‏دهد، اخبارى كه انسان عادى را بدون ارتباط با خدا بر آن دسترسى نيست.