بررسى ملاك‏هاى وثاقت روايت، در حديث سبعة احرف

محتواى روايت
‏
از ديگر ملاك‏ها در اعتبار روايت، متن و محتواى آن است. بايد ديد آيا با متن قرآن در تعارض است يا خير؟ آيا با ملاك‏هاى عقلى بديهى و مسلم، سازگارى دارد يا نه؟

آيا با ديگر روايات مطمئن و پذيرفته شده، همراه است يا نه؟ بررسى چنين امرى در انحصار متخصصان آن علم مى‏باشد.

عمل مشهور

از ديگر ملاك‏ها در اعتبار روايت، عمل مشهور است. چه بسا روايتى از جهت‏ راويان آن پذيرفته شده و در حد تظافر است، ولى مشهور علما به ويژه دانشمندان و فقهاى قرون پيشين، يعنى آنان كه به مبدأ وحى نزديك‏تر بوده‏اند، طبق آن عمل ننموده اند.

بسا روايتى كه از رجال قوى و مورد اعتمادى برخوردار نبوده است و عمل مشهور موجب جبران نقص آن شده است.

بررسى ملاك‏هاى وثاقت روايت، در حديث سبعة احرف‏ :

حال با توجه به آن چه گذشت، مى‏توان روايت سبعة احرف را با ملاك‏هاى مذكور محك زد، تا بر اساس آنها ارزيابى مجددى از آن انجام گيرد. نخست، از نظر وثاقت راويان آن بايد گفت: با توجه به آن چه در بررسى سندى گذشت، هيچ يك از راويان روايت سبعة احرف نزد شيعه، موثق نيستند. برخى مجهول و برخى تضعيف شده‏ اند.

اما از نظر تظافر روايت نيز، پس از بررسى در جوامع حديثى شيعه روشن گشت كه حديث مذكور، در صورت صحت سند، خبر واحد بوده، و نه تنها تظافرى در مورد آن وجود نداشت، بلكه همان خبر واحد هم در معرض بى‏اعتبارى بود.

از نظر محتوا در باره آن مى‏توان گفت كه روايت سبعة احرف، از محتواى معقول و مقبولى برخوردار نيست. چون با روايت صحيحه امام صادق عليه السّلام و امام باقر عليه السّلام در تعارض بود و از نظر عقلى هم تصور سبعة احرف در مورد الفاظ قرآن، پذيرفتنى نيست و به اضطراب در نص قرآن مى ‏انجامد.

از نظر آخرين ملاك يعنى عمل مشهور بر طبق آن نيز، چنين اتفاقى در مورد حديث سبعة احرف نزد علماى شيعه نيفتاده است. بلكه مشهور و همه علماى شيعه به نزول الفاظ قرآن بر حرف واحد معتقدند.

بنابراين اگر رواياتى در نزد اهل سنت و يا در جوامع حديثى شيعه بر سبعة احرف باشد، مربوط به متن و بطون قرآن است، نه الفاظ و نص ظاهرى آن، لذا حديث سبعة احرف هيچ يك از ملاك‏هاى قوت را در خود ندارد، بلكه همه دلايل از ضعف آن حكايت مى‏كنند.

-------------------------------------------------------------------------------------
نزول قرآن و رؤياى هفت حرف، ص: 252