شرح چهل حدیث امام خمینی : فصل در موازنه است‏

فصل در موازنه است‏

و از چيزهايى كه انسان را در اين سلوك معاونت مى‏كند و انسان بايد مواظب آن باشد «موازنه» است. و آن چنان است كه انسان عاقل منافع و مضارّ هر يك از اخلاق فاسده و ملكات رذيله را كه زاييده شده شهوت و غضب و واهمه است، كه سر خودند و در تحت تصرف شيطان، مقايسه كند با منافع و مضارّ هر يك از اخلاق حسنه و فضايل نفسانيه و ملكات فاضله كه زاييده شده اين‏هاست كه در تحت تصرف عقل و شرع‏اند.

و ملاحظه كند آيا كدام يك را خوب است اقدام كند. مثلا منافعى كه از براى نفسى كه داراى شهوت مطلق العنان است و آن در او رسوخ پيدا كرده و ملكه مستقره شده و از آن ملكات بسيارى پيدا شده و رذايل بيشمارى فراهم آمده اين است‏ .

شرح چهل حديث (اربعين حديث)، ص: 19

كه به هر فجورى دسترسى پيدا كند مضايقه نكند، و هر مالى از هر راهى به دستش مى‏آيد از آن رو برگردان نباشد، و هر چه مطابق با ميل او است مرتكب شود، و اگر چه مستلزم هر امر فاسدى گردد.

و منافع غضب كه ملكه نفس شد و از آن ملكات و رذايل ديگر پيدا شد آن است كه به هر كس دستش رسيد با قهر و غلبه ظلم كند، و هر كس با او مختصر مقاومتى كند هر چه بتواند با او بكند، و با اندك ناملايمى جنگ و غوغا به پا كند، و به هر وسيله شده مضارّ ناملايمات خود را از خود دور كند و لو منجر به هر فسادى در عالم هم بشود.

و همين طور منافع نفس صاحب واهمه شيطانيه كه در آن اين ملكه رسوخ پيدا كرده اين است كه با هر شيطنت و خدعه شده كار غضب و شهوت را راه بيندازد، و با هر نقشه باطله شده بر بندگان خدا رياست كند، گرچه به بيچاره نمودن يك عائله باشد يا به بينوا نمودن يك شهر يا مملكت.

اين‏ها منافعى است كه اين قوا دارند در صورتى كه در تحت تصرف شيطان باشند. در صورتى كه وقتى درست فكر كنيد و ملاحظه حال اين اشخاص را بنماييد، هر كس هر چه قوى هم باشد و هر قدر به آمال و آرزويش هم برسد، باز هزار يك آمالش را به دست نياورده،

بلكه در اين عالم ممكن نيست آمال انسان اداره شود و هر كس به آرزويش برسد، براى اينكه اين عالم دار مزاحمت است و موادّ اين عالم از اجراى اراده ما تعصى دارند، و ميل و آرزوى ما نيز محدود به حدّى نيست.