علل اختلاف قرائات در قرآن :

2. اعجام حروف‏
از ديگر عواملى كه كمك شايانى به اختلاف قراآت نمود، عارى بودن حروف از نقطه بود. تمايز حروف معجمه از حروف مهمله تنها از طريق نقطه ممكن بود.
در صدر اسلام حروف معجمه همانند حروف مهمله نوشته مى‏شد و فرقى بين «خ و ج و ح» نبود. در حالى كه حروف معجمه در كلمات، كاربرد فراوان داشتند و فقدان نقطه در آنها مشكلاتى را در قرائت حروف و كلمات فراهم مى‏ساخت.
دكتر حجتى مى‏گويد:
در اوايل نگارش قرآن، حروف متشابه كلمات، از هم ممتاز نبوده است و امتياز آنها به وسيله نقطه گذارى ممكن بود. ولى مى‏دانيم كه نقطه گذارى قرآن مدت‏ها پس از نزول وحى به وسيله نصر بن عاصم (م 89 ه. ق) و يحيى بن يعمر انجام گرفت ... بديهى است عارى بودن كلمات از نقطه ...
در كيفيت تكلم آنها، اشكال و در نتيجه ايجاد اختلاف مى‏كرد. «1»
روشن است هنگامى كه بين حروف «س، ش، ص، ض، ط، ظ، ع، غ، ت، ث و ب» فرقى نباشد، خواننده دچار چه اشتباهاتى در قرائت مى‏شود؛ به ويژه در كلماتى كه از حروف معجم بيشترى برخوردار باشد. لذا آيات ذيل با قرائت‏هاى متفاوت، روايت شده است:
سوره يونس آيه 30: تبلو. تتلو، سوره بقره آيه 259: ننشزها؛ ننشرها. سوره حجرات آيه 6: فتبيّنوا؛ فتثبّتوا. سوره يونس آيه 92: ننجيّك؛ ننحيّك. سوره بقره آيه 271: يكفّر؛ نكفّر. سوره انعام آيه 57: يقصّ الحقّ، كه بر طبق قرائت نافع و ابن كثير و عاصم است و يقضى الحق، به قرائت باقى قرا. «2»
هر كدام از قرا بر قرائت خود، اقامه حجّت و دليل كرده‏اند؛ مثلا در آيه 48
__________________________________________________
(1) پژوهشى در تاريخ قرآن كريم، ص 301.
(2) زركشى، البرهان فى علوم القرآن، ج 1، ص 335.

سوره آل عمران: وَ يُعَلِّمُهُ الْكِتابَ و نعلمه طبرسى مى‏گويد: «اهل مدينه و عاصم و يعقوب و سهل «يعلّمه» خوانده‏اند و بقيّه با نون (نعلّمه) خوانده‏اند. آنان كه «يعلّمه» خوانده‏اند، عطف بر آيه شريفه: أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ است و آنان كه «نعلّمه» خوانده‏اند به مصداق آيه: نَحْنُ قَدَّرْنا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ است.» «1»