تفاسیر عرفانی :

تفاسیر عرفانی :

3- كشف الاسرار و عدة الابرار
تأليف ابو الفضل رشيد الدين ميبدى، از عالمان عارف قرن ششم هجرى، داراى مذهب شافعى و اشعرى‏مذهب، به زبان فارسى و دربردارنده تمامى آيات قرآن است.
تفسير كشف الاسرار، معروف به تفسير خواجه عبد الله انصارى نيز مى‏باشد، زيرا ميبدى در شرح آيات بيشتر از كلام خواجه عبد الله انصارى نقل‏قول مى‏كند و مطالب تفسيرى او را گزارش و شرح مى‏كند.
__________________________________________________
(1). ايازى، همان، ص 603.
روشهاى تفسير قرآن، ص: 263

مؤلف در آغاز كتاب به اين نكته اشاره مى‏كند كه او تفسير خواجه انصارى را مطالعه كرده و چون آن را موجز يافته، به شرح و بسط آن پرداخته است. خواجه عبد الله انصارى نيز از عالمان عارف و صوفى‏مذهب بوده است.
در تفسير كشف الاسرار آيات قرآن در سه مرحله تفسير شده‏اند: در مرحله اول به ترجمه ساده و لفظى آنها اكتفا شده و در مرحله دوم به مباحث قرائات، ادبيات، روايات و شأن نزول آيات پرداخته شده و در مرحله سوم، آيات براساس روش عرفانى و اشارى بيان شده‏اند. تفسير ميبدى از تفسيرهاى پارسى كهن است كه بيان‏گر مطالب عارفانه و مجموعه گرانقدرى از لغات و تشبيهات و جملات عارفانه است. او ديدگاه‏هاى فقهى خود را براساس مذهب شافعى بيان كرده و در آن به نقد ديدگاه‏هاى فلاسفه و معتزله پرداخته است. «1»

4- رحمة من الرحمن (تفسير ابن عربى)

تأليف محيى الدين محمد بن على بن محمد بن عبد الله العربى، معروف به ابن عربى (م 638 ق) و به زبان عربى است. تفسير رحمة من الرحمن، معروف به تفسير ابن عربى نيز مى‏باشد. او از عارفان بزرگ قرن هفتم، داراى مذهب مالكى و معروف به شيخ اكبر بوده است. كتاب‏هاى ديگر او عبارتند از: فصوص الحكم، فتوحات مكيه و ردّ الآيات المتشابهات الى الايات المحكمات.
تفسير رحمة من الرحمن فى تفسير و اشارات القرآن شامل برخى آيات قرآن و براساس شيوه عرفانى، اشارى و صوفى است. او براساس ترتيب سوره‏ها، آياتى را كه به گمان او جزء تفسير عرفانى بوده، تفسير و تبيين كرده است.
عده‏اى تفسير ابن عربى را منسوب به او ندانسته و مؤلف واقعى آن را عبد الرزاق‏
__________________________________________________
(1). همان، ص 583؛ معرفت، همان، ج 2، ص 552.
روشهاى تفسير قرآن، ص: 264

كاشانى، شاگرد ابن عربى مى‏دانند. حال چه تفسير از ابن عربى باشد يا از عبد الرزاق، تفسيرى است بر نگرش صوفيانه، اشارى و رمزى كه از تأويلات عارفانه مؤلفش برخوردار است. صوفيان مى‏گويند: مطالب تفسيرى گرچه تأويل است، ولى برخاسته از اشارات قرآن و فيوض الهى است كه بر قلب مفسر عارف، منزل كرده است. در مقدمه تفسير، مطالبى درباره نزول قرآن و فراخورى آن از بطن‏هاى هفتگانه و اين‏كه كلام خدا، نور و رحمت است، ديده مى‏شود، هم‏چنين مطالبى درباره تناسب آيات، مجازهاى قرآن و اين‏كه فهم عارفانه قرآن مخصوص راهيان ويژه آن است، آمده است. «1»

5- تفسير شاه نعمت اللّه‏

تأليف نعمت اللّه كرمانى (م 834 ق) از بزرگان عرفا و متصوفه، داراى مذهب جعفرى و محور سلسله نعمت اللّهى است كه بر مذهب صوفيه هستند. او نقش مهمى در توسعه مكتب متصوفه داشته و عارفى فوق العاده محترم براى مردم ايران بوده است.
تفسير او به زبان عربى و درباره غالب آيات و بيان‏گر مطالب عرفانى و صوفى است.
تفسير او كه از سوره بقره آغاز و تا پايان سوره ناس ادامه دارد و شامل برخى آيات سوره‏ها بوده، بسيار مورد احترام درويشان بوده است. «2»