يادداشت

4- اعجاز در ترسيم جامعه مدنى براساس عدل¹

6- تبصير الرحمن و تيسير المنّان‏
تأليف على بن احمد بن ابراهيم مهايمى (م 835 ق) داراى مذهب حنفى و به زبان عربى است. نام كامل تفسير او تبصير الرحمن و تيسير المنّان ببعض ما يشير الى اعجاز القرآن است.
مهايمى يكى از صوفيان قرن نهم بوده و تفسير او از رويكردى صوفيانه برخوردار است .

__________________________________________________
(1). همان، ص 464.
(2). خرمشاهى، همان، ص 716.
روشهاى تفسير قرآن، ص: 265

----------------------------------------------------------------------------

این کتاب که در گروه پژوهشی تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی و به قلم حجت الاسلام دکتر محمدباقر پورامینی و کوشش نعمت الله فیروزی سامان یافته به همت این دانشگاه و دانشگاه بین المللی امام رضا علیه السلام در ۴۳۲صفحه و در قطع وزیری منتشر شد.

و امام كاظم عليه السّلام در مورد عظمت قرآن و اينكه با گذشت روز و شب و زمان، تغييرى در محتوى و بيان قرآن ايجاد نمى‏شود و اعجاز قرآن آن است كه عصرى نيست، بلكه فراتر از يك عصر و زمان است، مى‏فرمايد:
انّ رجلا سأل ابا عبد اللّه عليه السّلام، ما بال القرآن لا يزداد على النشر و الدرس الّا غضاضه، فقال: لان اللّه تبارك و تعالى لم يجعله لزمان دون زمان و لا لناس دون ناس فهو فى كل زمان جديد و عند كل قوم غضّ الى يوم القيامة «2». امام كاظم عليه السّلام فرمودند:

شهادت حضرت امام رضا علیه السلام تسلیت باد

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا الْمُرْتَضَى الْإِمَامِ التَّقِیِّ النَّقِیِ‏ وَ حُجَّتِکَ عَلَى مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ وَ مَنْ تَحْتَ الثَّرَى الصِّدِّیقِ الشَّهِیدِ صَلاَةً کَثِیرَةً تَامَّةً زَاکِیَةً مُتَوَاصِلَةً مُتَوَاتِرَةً مُتَرَادِفَةً کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ‏
‏
کار تو همه مهر و وفا بود، رضا (ع) جان
پاداش تو، کی زهر جفا بود، رضا (ع) جان

آن لحظه که پرپر زدی و آه کشیدی
معصومه مظلومه (س)، کجا بود رضا (ع) جان؟

بر دیدنت آمد چو جوادت (ع) ز مدینه
سوز جگرش، یا ابتا بود رضا (ع) جان

فصل در بيان جلوگيرى انبيا از اطلاق طبيعت‏

بدان كه وهم و غضب و شهوت ممكن است از جنود رحمانى باشند و موجب سعادت و خوشبختى انسان گردند، اگر آنها را تسليم عقل سليم و انبياء عظيم الشأن نمايى. و ممكن است از جنود شيطانى باشند، اگر آنها را سر خود گردانى و «وهم» بر آن دو قوّه با اطلاق عنان حكومت دهى.

آية اللّه خوئى از عالمان بزرگوار شيعه (م 1405 ه‍. ق) اعتقادى به حديث سبعة احرف نداشته آن را حديثى مجعول مى‌داند.

در كتاب الصلاة از مستند العروة از ايشان نقل شده است: تواتر قرائات از قرّا، ثابت نشده است، چه برسد به پيامبر صلّى اللّه عليه و آله، بلكه به طرق آحاد حكايت شده است... و برخى از ناآگاهان گمان برده‌اند كه مقصود از روايت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله همان قرائات است؛... يعنى قرآن بر هفت حرف نازل شد، در حالى كه آن اشتباه روشنى است.

مفهوم تأویل و تفاوت آن با تفسیر

کلمه تأویل، از ریشه «أَوْل‏» و به معناى رجوع به أصل و مبدأ است. کلمه أَوْل از دیدگاه ابن‌فارس (د395ق) دارای دو اصل و ریشه معنایی است: یکی ابتدای امر؛ و دیگری انتهای امر. از این‌رو، به نظر می‌رسد کلمه تأویل در لغت دارای دو معناست: بازگشت به ابتدا و اصل و نیز بازگشت به انتها و غایت.

تأویل در اصطلاح، دارای معانی مختلفی نزد مفسران است که مهم‌ترین آنها بدین شرح‌اند:

1. تفسیر: از دیدگاه غالب متقدمان، مانند طبری، تأویل با تفسیر مترادف است. سیوطی به نقل از ابوعبیده می‌گوید: «تفسیر و تأویل به یک معنا و همسان‌اند»؛

عزيزم، انسان با يك مرض حصبه و ضعف قواى دماغيّه، تمام معلوماتش را فراموش مى‏كند مگر چيزهايى را كه با شدّت تذكّر و انس با آنها جزءِ فطريّات ثانويّه او شده باشد؛ و اگر يك حادثه بزرگى و هائله سهمناكى پيش آيد، انسان از بسيارى از امور خود غفلت كند و خط نسيان به روى معلومات او كشيده مى‏شود، پس در آن اهوال و شدايد و سكرات موت چه خواهد شد؟

21 - استماع قرآن براى شنونده به همراه ملال و رنجش نيست و هرچه قرآن تلاوت شود، گرچه به‏صورت تكرار هم باشد، موجب ملالت، براى شنونده نمى‏شود.

- فتح، 27: هرآينه شما مؤمنان با دلى امن وارد مسجد حرام خواهيد شد.P}
- مائده، 15.P}

22 - حفظ نمودن قرآن، امرى است كه به آسانى انجام مى‏گيرد، برخلاف كتابهاى ديگر كه در مقايسه با قرآن، حفظ نمودن آنها، سهل و هموار نيست. اين مطلب را سيوطى از آيه شريفه: {/و لقدْ يسّرْنا الْقُرْآن لِلذِّكْرِ/}{P1P}، الهام گرفته است. لذا، خرد سالانى به حفظ قرآن به صورت كامل، مبادرت نموده ‏اند و حافظ كل قرآن گرديده‏ اند.