تفاسیر کلامی :

5- متشابه القرآن و مختلفه‏
تأليف ابن شهرآشوب مازندرانى (م 583 ق) و به زبان عربى است. رشيد الدين ابن شهرآشوب، صاحب كتاب متشابه القرآن، به مباحث كلامى در ذيل آيات متشابه پرداخته و براساس اعتقاد اماميه آن‏را تفسير كرده است. كتاب ديگر او مناقب و معالم العلماء نام دارد. برخى نام كتاب تفسيرى او را تأويل متشابهات القرآن خوانده‏اند.
كتاب او شامل آيات متشابه براساس موضوعات آيات بوده است نه ترتيب آيات.
او در ذيل موضوعات كلامى از توحيد، عدل و امامت، به ذكر آيات آنها پرداخته و از شعر و لغت بهره گرفته است. تفسير او از مباحث ارزشمند كلامى در تفسير آيات متشابه، برخوردار است. «2»
__________________________________________________
(1). زركلى، الاعلام، ج 4، ص 7؛ حاجى خليفه، كشف الظنون، ج 1، ص 634.
(2). خرمشاهى، همان، ص 748.
روشهاى تفسير قرآن، ص: 249
6- بلابل القلاقل‏
تأليف ابو مكارم محمود بن محمد حسنى از عالمان قرن هفتم است. او از متكلمان شيعه بوده و در تفسير خود سعى در اثبات عقايد اهل بيت عليهم السّلام داشته است. تفسير او فارسى، به ترتيب آيات قرآن و دربردارنده آياتى است كه با لفظ «قل» شروع مى‏شود.
او از روايت و گفتار صحابه و تابعين در تبيين آيات بهره برده است. جنبه غالب تفسير او مسائل كلامى است، ولى به جنبه‏هاى ادبى نيز پرداخته است. تفسير ديگر او دقائق التاويل و حقائق التنزيل نام دارد. «1»
7- دقائق التأويل و حقائق التنزيل‏
تأليف ابو مكارم محمود بن محمد حسنى از عالمان قرن هفتم هجرى و به زبان فارسى است. او از عالمان متكلم شيعه بوده كه به تفسير آيات در كتاب دقائق التأويل و كتاب بلابل القلاقل پرداخته است. تفسير او برترتيب آيات قرآن و دربردارنده آياتى است كه داراى عبارت‏هاى «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا»، «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا» و «أَ لَمْ تَرَ» است.
محمود بن محمد حسنى، در تفسير دقائق التأويل به مباحث كلامى پرداخته و همچون تفسير تفسير بلابل، براى مباحث كلامى، از روايات و گفتار صحابه و تابعين بهره برده است. او در مباحث اعتقادى، به طرفدارى از كلام و عقايد شيعه در اثبات امامت حضرت على عليه السّلام همت كرده است و شبهات مخالفان را پاسخ داده است.
تفسير او در جهت پويايى مباحث اعتقادى، از جاذبه خاصى برخوردار بوده است. او در تفسير دقايق، نسبت به تفسير بلابل، به مسائل اعتقادى به صورت گسترده‏تر پرداخته است. «2»
__________________________________________________
(1). همان، ص 676.
(2). همان، ص 700.