توصیف بهشت

وَ سيقَ الَّذينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَراً حَتَّى إِذا جاؤُها وَ فُتِحَتْ أَبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدينَ
وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي صَدَقَنا وَعْدَهُ وَ أَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشاءُ فَنِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ (73 و 74 زمر )
ترجمه : و كسانى كه تقواى الهى پيشه كردند گروه گروه به سوى بهشت برده مى‏شوند، هنگامى كه به آن مى‏رسند درهاى بهشت گشوده مى‏شود، و نگهبانان به آنها مى‏گويند:
سلام بر شما! گوارا باد اين نعمتها برايتان! داخل بهشت شويد و جاودانه بمانيد.
74- آنها مى‏گويند: حمد و ستايش مخصوص خداوندى است كه به وعده خويش در باره ما وفا كرد و زمين (بهشت) را ميراث ما قرار داد كه هر جا را بخواهيم منزلگاه خود قرار دهيم، چه خوب است پاداش عمل‏كنندگان

اين آيات كه آخرين آيات سوره" زمر" است هم چنان بحثهاى مربوط به معاد را ادامه مى‏دهد

سوال اول : نخست مى‏گويد:" كسانى كه تقواى الهى پيشه كردند گروه گروه به سوى بهشت برده مى‏شوند" (وَ سِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَراً).
تعبير به" سيق" (از ماده سوق بر وزن شوق به معنى بردن ) در اينجا سؤال‏انگيز است، و توجه بسيارى از مفسران را به سوى خود جلب كرده.
جواب :

1- بعضى به خاطر اين مى‏دانند كه شوق لقاى پروردگار آن چنان پرهيزگاران را مجذوب خود ساخته كه به غير او- حتى بهشت- نمى‏پردازند.
2- بعضى نيز گفته‏اند مركبهاى آنها را به سرعت به سوى بهشت مى‏برند.

سوال دوم : تعبیر زمرا . چرا گروه گروه ؟
جواب : به هر حال در اينجا نيز" زمر" كه به معنى گروه كوچك است نشان مى‏دهد كه بهشتيان در گروه‏هاى مختلف كه نشانگر سلسله مراتب مقامات معنوى آنهاست به سوى بهشت مى‏روند.

سوال سوم : چرا درهای بهشت از قبل باز است ؟
وقتی آنها به بهشت مى‏رسند در حالى كه درهاى آن از قبل براى آنها گشوده شده است، و در اين هنگام خازنان و نگهبانان بهشت، آن فرشتگان رحمت به آنها مى‏گويند: سلام بر شما! گوارا باد اين نعمتها برايتان، داخل بهشت شويد و جاودانه بمانيد"! (حَتَّى إِذا جاؤُها وَ فُتِحَتْ أَبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِينَ)
جواب : اين اشاره به احترام و اكرام خاصى است كه براى آنها قائلند، درست همانند ميزبان علاقمندى كه درهاى منزل خود را پيش از ورود ميهمان مى‏گشايد و در كنار در به انتظار او مى‏ايستد، فرشتگان رحمت الهى نيز همين حال را دارند.
سوال چهارم : استقبال نگهبانان بهشت چگونه است ؟
جواب : وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ در مورد بهشتيان استقبال با سخن" سلام و درود و است و سپس میگویند : طبتم یعنی " گوارا باد اين نعمتها برايتان!
جمله" طبتم" از ماده" طيب" (بر وزن صيد) به معنى پاكيزگى است، و چون بعد از سلام و درود قرار گرفته ، يعنى پاك و پاكيزه باشيد و خوش و خرم بمانيد و يا به تعبير ديگر" گوارا باد بر شما اين نعمتهاى پاك اى پاك‏سرشتان پاكدل".
ولى بسيارى از مفسران اين جمله را به معنى" خبرى" تفسير كرده‏اند و گفته‏اند فرشتگان به آنها مى‏گويند: شما از هر آلودگى و پليدى پاك شده‏ايد، و با ايمان و عمل صالح قلب و روح شما پاك گرديده، و از گناهان و معاصى نيز پاك شده‏ايد،.
حتى بعضى روايتى نقل كرده‏اند كه بر در بهشت درختى است كه دو چشمه آب زلال از پاى آن مى‏جوشد، مؤمنان از يك چشمه مى‏نوشند و باطن آنها پاك مى‏شود، و در چشمه ديگرى خود را شستشو مى‏دهند و ظاهر آنها پاك مى‏شود، و اينجاست كه خازنان بهشت به آنها مى‏گويند" سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِينَ"
سوال پنجم: تعبیر فَادْخُلُوها خالِدينَ چه وصفی برای بهشتیان هست ؟
جواب : یعنی هيچگونه نگرانى از زوال نعمت الهى به خود راه ندهند. با ارامش کامل در بهشت میمانند و نگرانی های دنیا به پایان رسیده .
سوال ششم : بهشتیان پس از ورود به بهشت حال خود را چگونه توصیف میکنند ؟
جواب : در آيه بعد چهار جمله كوتاه و پر معنى كه حاكى از نهايت خشنودى و رضايت خاطر بهشتيان است از آنها نقل مى‏كند:"
1 - نخستین حالت بهشتیان ،حمد و شکر الهی و آنها مى‏گويند: حمد و ستايش مخصوص خداوندى است كه به وعده خويش در باره ما وفا كرد" (وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي صَدَقَنا وَعْدَهُ). اين جمله در حقيقت تحقق عينى آن وعده الهى است كه در آيه 63 سوره مريم آمده: تِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي نُورِثُ مِنْ عِبادِنا مَنْ كانَ تَقِيًّا: آن بهشتى است كه به بندگان پرهيزگارمان به ميراث مى‏دهيم".

2 - در جمله‏هاى بعد مى‏افزايند:" و زمين بهشت را ميراث ما قرار داد و به ما بخشيد" (وَ أَوْرَثَنَا الْأَرْضَ).
منظور از زمين در اينجا زمين بهشت است، و تعبير به" ارث" به خاطر آن است كه اين همه نعمت در برابر زحمت كمى به آنها داده شده، و مى‏دانيم ميراث چيزى است كه انسان براى آن معمولا زحمتى نكشيده است،
3 - در جمله سوم آزادى كامل خود را در استفاده از بهشت وسيع پروردگار چنين بيان مى‏كنند:" ما هر جا از بهشت را بخواهيم منزلگاه خود قرار مى‏دهيم (نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشاءُ).
از آيات مختلف قرآن استفاده مى‏شود كه بهشت مركب از باغهاى بسيارى است و لذا در قرآن تعبير به" جَنَّاتِ عَدْنٍ" (باغهاى جاويدان بهشت) (توبه- 72) شده است، و بهشتيان، با توجه به سلسله مراتب و مقامات معنوى ساكن آنها مى‏شوند، بنا بر اين آزادى آنها در همان باغهاى وسيعى از بهشت است كه در اختيار آنها است، نه مقامات بالاترى كه خود را شايسته آن نمى‏بينند و اساسا هرگز چنين تقاضايى را هم ندارند.
4 - بالآخره در آخرين جمله مى‏گويند:" چه خوب و جالب است پاداش و ثواب عمل‏كنندگان به دستورات پروردگار" (فَنِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ).
اشاره به اينكه اين مواهب وسيع را به" بها" مى‏دهند، به" بهانه" نمى‏دهند،
ايمان و عمل صالح لازم است تا در پرتو آن چنين شايستگى حاصل شود.
برخی گفته اند عبارت فنعم ... از طرف خدا است .

دیگر پیام ها :

1 راه ورود به بهشت، پاكى و پارسايى است که گاهی در اثر توبه پيدا شده است. «سِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ»
2 بهشت نيز درهاى متعدّدى دارد. «أَبْوابُها»
3 «سَلامٌ عَلَيْكُمْ» درود فرشتگان به بهشتيان است كه در دنيا نيز اين گونه سلام سفارش شده است.

4 - گفتن «الحمد للَّه» پس از دريافت نعمت، شيوه‏ى بهشتيان است. «قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ»
5 - حقّ انتخاب مسكن، يكى از نعمت‏ها و امتيازات بهشتى است. «نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشاءُ»
6 - هر كس مى‏تواند با عمل نيك به دريافت پاداش‏هاى الهى برسد. «أَجْرُ الْعامِلِينَ»