روشها تفسیری : ضرورت و اهمیت روشها و گرایشهای تفسیری

ضرورت و اهمیت روش‌ها و گرایش‌های تفسیری

اهمیت روش‌ها و گرایش‌های تفسیری به منزله اهمیت دانش تفسیر است؛ چراکه برای کشف مفاد استعمالی و مقاصد آیات قرآن، استفاده از روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، اجتناب‌ناپذیر است.
ضرورت و اهمیت روش‌ها و گرایش‌های تفسیری را می‌توان در موارد ذیل خلاصه کرد:

1. معانی عمیق، دلالت‌های باطنی، ساختار و نزول تدریجی آیات قرآن، اقتضا می‌کنند که برای کشف مفاد استعمالی و مقاصد آیات، از روش‌ها و گرایش‌های تفسیری مختلف استفاده شود. برای مثال، نزول تدریجی و ساختار پراکنده آیات قرآن اقتضا می‌کنند تا برای تفسیر برخی آیات، از روش تفسیریِ قرآن به قرآن استفاده شود؛

2. شناخت روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، به دلیل ضرورت اجتناب از تفسیر به رأی که در روایات بر آن تأکید شد، برای مفسران لازم است. اهمیت شناخت صحیح روش تفسیری، در روایات معصومان به اندازه‌ای است که اگر کسی با روش تفسیر به رأی به تفسیر قرآن بپردازد و تفسیرش با واقعیت هم منطبق باشد، اجری نخواهد داشت؛

3. استنباط علوم منطبق با نیاز‌های هر عصر، اثبات، یا رد عقاید، نظریات، افکار و...، ایجاب می‌کند تا مفسران از روش‌ها و گرایش‌های تفسیری استفاده کنند. برای مثال، یک مفسر، . استنباط علوم منطبق با نیاز‌های هر عصر، اثبات، یا رد عقاید، نظریات، افکار و...، ایجاب می‌کند تا مفسران از روش‌ها و گرایش‌های تفسیری استفاده کنند.
برای مثال، یک مفسر، برای استنباط آرای فقهی خود لازم است تا از گرایش تفسیری فقهی استفاده کند، یا برای حل مشکلات اجتماعی جامعه از گرایش تفسیر اجتماعی بهره گیرد.

دسته‌بندی روش‌ها و گرایش‌های تفسیری و ساختار کتاب

با توجه به تعریف‌های گوناگون روش‌های تفسیری، دسته‌بندی روش‌ها و گرایش‌های تفسیری نیز متفاوت است. اما منظور از روش‌های تفسیری در این نوشتار، روش‌های مستند به قرآن، روایات معصومان و عقل است.

روش‌های تفسیری در این کتاب براساس مبنای یاد شده و نیز سرفصل مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری برای تدوین درسنامه روش‌های تفسیری، به سه دسته:
روش تفسیر قرآن به قرآن، روش تفسیر روایی، روش تفسیر عقلی
و مهم‌ترین گرایش‌های تفسیری نیز به پنج دسته: ادبی، کلامی، علمی، اجتماعی و عرفانی تقسیم می‌شوند.

بنابراین، ساختار مباحث کتاب پیش رو، براساس سرفصل یاد شده، که در شانزده درس تدوین شده‌اند، بدین شرح است:

درس اول: کلیات 1 (مفهوم‌شناسی و اهمیت آشنایی با روش‌ها و گرایش‌های تفسیری)؛
درس دوم: کلیات 2 (پیشینه روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، سیر تاریخی تفاسیر و...)؛
درس سوم: روش تفسیر قرآن به قرآن در قرآن؛
درس چهارم: روش تفسیر قرآن به قرآن در آثار اهل‌بیت؛
درس پنجم: روش تفسیر قرآن به قرآن در آرای صحابه و تابعین؛
درس ششم: روش تفسیر روایی در قرآن؛
درس هفتم: روش تفسیر روایی در آثار اهل‌بیت؛
درس هشتم: روش تفسیر روایی در آرای صحابه و تابعین؛
درس نهم: روش تفسیر عقلی در قرآن؛
درس دهم: روش تفسیر عقلی در آثار اهل‌بیت؛
درس یازدهم: روش تفسیر عقلی در آرای صحابه و تابعین؛
درس دوازدهم: گرایش تفسیر ادبی؛
درس سیزدهم: گرایش تفسیر کلامی؛
درس چهاردهم: گرایش تفسیر علمی؛
درس چهاردهم: گرایش تفسیر علمی؛
درس پانزدهم: گرایش تفسیر اجتماعی؛
درس شانزدهم: گرایش تفسیر عرفانی.

در بررسی هر یک از روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، سعی شده تا به مباحثی مانند مفهوم‌شناسی، پیشینه، انواع، مبانی، آسیب‌شناسی و مهم‌ترین تفاسیر آنها، اشاره شود.

----------------------------------------------------

کتاب روشهای تفسیری . سید رضا مودب و محمد رضا عزتی . ص 11-13