معاد : يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْرا:

يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْرا:

از دیگر توصیف های خاص در مورد جهان آخرت تعبیر: «يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْراً» است ؛ یعنی : (اين عذاب الهى) در آن روزى است كه آسمان به شدّت به حركت درمى‏آيد .(1)

آیه قبل از آن در مورد وقوع عذاب الهی است و اینکه زمانی که اراده الهی بر تحقق عذاب باشد ، هیچ چیزی نمی تواند مانع وقوع آن باشد:« إِنَّ عَذابَ رَبِّكَ لَواقِعٌ، ما لَهُ مِنْ دافِعٍ»؛ كه عذاب پروردگارت واقع مى‏شود، و چيزى از آن مانع نخواهد بود . (2)

بعد از آن که در آیه یاد شده ، عذاب خدا را در دنیا یادآور می شود، اشاره به عذاب روز قیامت نیز می کند. آیه بعد از آن نیز چنین است : «وَ تَسيرُ الْجِبالُ سَيْرا»؛ و كوه‏ها از جا كنده و متحرّك مى‏شوند .(3)

برای واژه مور در زبان عربی چند معنا گفته اند که همه آنها به نوعی به یکدیگر نزدیک است ؛ مور حرکت دورانی است و به معنای موج هم از آن یاد شده است. برخی مور را حرکت سریع دانسته اند، اگر چیزی شتابان از سمتی به سمتی می رود مور گفته اند، همینطور رفت و آمد یک شی را، یا گرد و غباری که یک جا هاله می شود مور می گویند.

یا وقتی باد شدید باشد و چیزی را از یک جا به جای دیگر پراکنده می کند و یا آن را مدور می چرخاند از این واژه استفاده می کنند.(4) بنابراین می توان با استفاده از لغت به این نتیجه رسید که مور به معنای حرکت سریع و شتابان است و آیه می گوید روزی که آسمان به شدت و با سرعت حرکت می کند. مقصود از این حرکت چیست؟

از نظر مفسران معانی چند گانه ای برای این آیه شریفه ذکر شده است .

عده ای گفته اند ممکن است حرکت آسمان به صورت سریع همان در هم پیچیده شدن آسمان باشد (5) و یا حرکت سریع به سوی مرکز جهان به هنگام قبض و انقباض مجموعه عالم هستی باشد که در توضیح آن مطالب فراوانی آورده اند و عالمان به علم نجوم و کسانی که درباره ی کرات و آسمانها تامل می کنند، مطالبی در مورد این حرکت سریع و انقباضش در عالم هستی اشاره کرده اند.

چه بسا منظور از «يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْراً»؛ اشاره به حرکت دورانی عالم باشد که در مسیر انبساط و انقباض مجموعه جهان است که از حوادث شگفت آغاز قیامت می باشد.

برخی در ذیل آیه به قرینه ادامه آیه و «وَ تَسيرُ الْجِبالُ سَيْرا» که اشاره دارد که بعد از حرکت سریع آسمانها کوه ها هم به سرعت سیر و حرکت می کنند، در تفسیر آورده که این عبارت «وَ تَسيرُ الْجِبالُ سَيْرا» توضیحی برای حرکت آسمان هاست به این معنا که همانگونه که اگر انسان سوار بر کشتی باشد و با سرعت در کنار ساحل در حال حرکت باشد، وقتی به کنار ساحل نگاه می کند، فکر می کند که ساحل در حال حرکت است، گویا او ثابت است و ساحل در حال حرکت است؛

در حالی که اینچنین نیست، همچنین آن روز که کوه ها به همراه انسان ها حرکت می کنند، چنین به نظر می رسد که آسمانها حرکت می کنند، در حالی که آنچنان که ساحل ثابت بود، آسمانها نیز ثابت هستند و ما هستیم که در حال حرکتیم.

پس قرینه «وَ تَسيرُ الْجِبالُ سَيْرا» نشان از آن دارد که مور که در مورد آسمانها آمده حرکتی است که به ذهن ما می آید و در واقع آنها ثابت اند. بنابراین بیننده در روز قیامت فکر می کند
که آسمانها بالای سر او می چرخند. (6)

-----------------------------------------------------------------

1-طور،9
2- طور، 7 و 8
3- طور، 10
4- مفردات راغب . ص783 .
5- المیزان ج 19 ص 7 .
6- مفاتیح الغیب .ج 28 .ص 202 .