تحلیل ساختار روایی واقعۀ عاشورا بر اساس الگوی روایت‌شناسی گریماس مبتنی بر متن وقعة الطف
چکیده
الگوهای روزآمد مطالعاتی از جمله الگوی «روایت‌شناسی» گریماس، به دریافت زوایای پنهان وقایع کمک شایانی می‌کند. یکی از حوادث مهم تاریخ اسلام واقعۀ دهم محرم 61 هجری است؛ عاشورا حادثه‌ای نیست که رویداد آن محدود به زمان و یا مکان خاصی باشد. مطابق با احادیث موجود، هستۀ ابتدایی این حادثه پس از مرگ معاویه در مدینه تشکیل شده و بعد از جریانات گوناگون در روز عاشورا با شهادت امام حسینR و یارانشان خاتمه می‌یابد. این حادثۀ مهم تاریخی در کتب گوناگون از جمله مقتل ابی مخنف نقل شده است. پژوهش حاضر با واکاوی متن «وقعة الطف» بر آن است تا با بهره‌گیری از الگوی «روایت‌شناسی» گریماس، زوایای مختلف این حادثه را در سه موقعیت مکانی مدینه، مکه و کربلا مورد بررسی توصیفی‌تحلیلی قرار داده و به این پرسش بپردازد که در واقعۀ عاشورا چه کنشگرانی حضور دارند و هریک در به وقوع پیوستن این حادثه تا چه میزان نقش داشته‌اند؟ دستاوردهای حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که در هر سه موقعیت مکانی، این «روایت» با الگوی گریماس تطبیق کامل دارد. برخی از کنشگران در مقاطع گوناگون ثابت و برخی دیگر متغیر هستند. افزون بر این، به نظر می‌رسد کنش‌های رویداده توسط امام حسینR به‌عنوان کنشگر اصلی، همواره نوعی واکنش است. این مطلب عبارت اُخرای کلام امام حسینR است که فرمودند: «إنی لم أخرج أشرا و لا بطرا.»
کلیدواژه‌ها
روایت‌شناسی وقعة الطف ابی مخنف تحلیل کنشی عاشورا.
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
آزاده عباسی
استادیار گروه علوم و قرآن حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، تهران، ایران
مجله حديث پژوهي :
دوره و شماره: دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26، مهر 1400،
پاييز و زمستان 1400
