مقاله : تفسیر آیۀ «علیکم انفسکم» بر اساس خودباشی

تفسیر آیۀ «علیکم انفسکم» بر اساس خودباشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد هادی مفتح 1 سیدرضا مؤدب 2 رضا کریمی 3

1 دانشیار.گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 استاد. گروه علوم قرآن و حدیث ،دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران،

3 دکتری تفسیر تطبیقی، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم ، ایران.

10.22059/JQST.2023.350326.670081
چکیده

در مورد مسئلۀ اساسی نفس، حداقل دو رویکرد شناخته شده و یک رویکرد گمنام وجود دارد: 1. رویکرد «معرفت نفس»؛ 2. رویکرد «دشمن‌انگاری نفس»؛ 3. رویکرد «میزان‌انگاری نفس» که با عنوان «خودباشی» در این مقاله به روش تحلیلی تبیین شده است. نتیجۀ اصلی این مقاله این است که آیۀ 105 سورۀ مائده (یا آیۀ علیکم انفسکم) عمیق‌تر فهمیده شود؛ چون به دلیل معنای لغوی، سیاق و دیگر آیات و روایات، قابلیت تفسیر بر اساس خودباشی را دارد.

1. اقتضای لغت این است که ملازمت با نفس فقط در مراقبت و حفظ نیست؛ بلکه میزان قراردادن آن هم هست؛ 2. سیاق آیه نشان می‌دهد، نفس در اینجا معنایی فردی و شخصی دارد و در مقابل غیر (دیگران) قرار دارد؛ 3. دیگر آیات قرآن که اطمینان نفس را میزان می‌دانند و نیز قلب را حریم امن الهی توصیف می‌کنند، مؤید این تفسیر هستند که می‌توان آیۀ مذکور را بر اساس خودباشی (میزان‌انگاری نفس) توضیح داد. روایاتی که توصیه به میزان قراردادن نفس هم می‌کنند، از دیگر شواهد تفسیر آیه بر اساس خودباشی هستند.
کلیدواژه‌ها

آیۀ «علیکم انفسکم» خودباشی میزانانگاری نفس.

--------------------------------------------------

پژوهش های قرآن و حدیث دانشگاه تهران .
دوره 56، شماره 1 شهریور 1402
صفحه 221-235