تفاسیر جامع (3) مفاتیح الغیب :

4 - مفاتيح الغيب

تأليف ابو عبد اللّه محمد بن حسين طبرستانى رازى، معروف به فخر رازى (م 602 ق)

به زبان عربى و شامل تمامى آيات قرآن است.
تفسير مفاتيح الغيب معروف به تفسير كبير و تفسير فخر رازى نيز مى‌باشد.

او شافعى‌مذهب و اشعرى‌مرام بوده و صاحب كتاب المباحث المشرقية و شرح الاشارات و اسرار التنزيل فى التوحيد است.

تفسير فخر رازى از تفسيرهاى جامع و مهم اهل سنت است كه جنبۀ مباحث عقلى و كلامى آن شهرت بيشترى دارد.

او در تفسيرش به مباحث كلامى، بلاغى، علمى و فلسفى پرداخته و دربارۀ آنها سخن گفته و مطالب تفسيرى آيات را با عنايت به آنها تبيين كرده است.

فخر رازى به لغت، روايات و گفتار صحابه و تابعين نيز پرداخته و از تفسيرهاى قبل خود، مانند تفسير زمخشرى بهره برده است.

در مواردى شأن نزول آيات را ذكر كرده و به مناسبت و ربط آيات با يكديگر اهتمام ورزيده است. در ذيل آيات، مباحثى را تحت عنوان «مسائل» در موضوعات متعدد بيان داشته است.

او در مواردى به علوم جديد، مانند طبيعى و رياضى پرداخته و در مواردى از آيات الاحكام به نقل اقوال و مذاهب فقيهان مى‌پردازد.

در آغاز هر سوره، نام سوره، محل نزول، تعداد آيات و اقوال در آن را بيان داشته است

---------------------------------------------------------------------------

کتاب روشهای تفسیر قرآن . مودب ص 294

---------------------------------------------------------------------------

معرفى اجمالى‏

تفسير كبير، تفسيرى كلامى، نوشته فخرالدين رازى، متكلم و مفسر اشعرى قرن ششم و هفتم هجرى است. تفسير كبير مهم‏ترين و جامع‏ترين اثر فخر رازى و يكى از چند تفسير مهم و برجسته قرآن كريم به زبان عربى است. اين كتاب به سبب حجم بسيارش به تفسير كبير مشهور شده، ولى نام اصلى آن مفاتيح الغيب است.
فخر رازى، بر خلاف زمخشرى، كه هدف از تفسيرش دفاع از آموزه‏هاى معتزلى است، به صراحت به انگيزه و هدف خود در نگارش اين تفسير اشاره‏اى نكرده، ولى عملا در جاى جاى آن، به دفاع از مذهب كلامى ابوالحسن اشعرى( متوفى 334) و رد آراى مخالفان وى، به ويژه معتزله، پرداخته است( ذهبى، ج 1، ص 294؛ عبدالحميد، ص 64- 66؛ نيز ابن حجر عسقلانى، 1390، ج 4، ص 428؛« شناسايى برخى از تفاسير عامه»، ص 78- 79).
تاريخ تأليف‏
درباره تاريخ آغاز و پايان نگارش اين تفسير، تنها بر اساس اطلاعات پراكنده‏اى كه در آخر برخى سوره‏ها آمده مى‏توان سخن گفت. نخستين تاريخى كه فخر رازى به آن اشاره كرده، اول ربيع الاول 595 است كه در پايان سوره آل عمران آمده است.
بر اين اساس وى تفسير خود را قبل از 595 آغاز كرده است. آخرين تاريخ نيز در پايان سوره احقاف ذكر شده كه چهارشنبه 20 ذيحجّه 603 است( عبد الحميد، ص 51- 52).
اهميت‏
يكى از دلايل شهرت و اعتبار تفسير كبير، تأثير آن بر تفاسير بعدى است. برخى از مفسرانى كه از محتواى تفسير كبير و روش آن استفاده كرده يا تأثير پذيرفته‏اند، عبارت‏اند از: نيشابورى در غرائب القرآن، بيضاوى در انوار التنزيل، آلوسى در روح المعانى، قاسمى در محاسن التأويل، طباطبائى در الميزان و سيد محمد رشيد رضا در المنار( ايازى، ص 655؛ عبد الحميد، ص 169- 191).
رشيدرضا كه عالمى سلفى و پيرو ابن تيميّه است، در المنار از شيوه استدلال و محتواى تفسير كبير بسيار استفاده كرده و طنطاوى نيز در الجواهر، قرآن را به همان شيوه فخر رازى تفسير كرده است( عبدالحميد، ص 182- 188؛ فخر رازى، ج 1، مقدمه حلبى، ص 37).

----------------------------------------------------------

نرم افزار نور . جامع الاحاديث .تفسير مفاتيح الغيب