تفاسیر فقهی

6- الجامع لاحكام القرآن‏
تأليف ابو عبد اللّه محمد بن احمد انصارى قرطبى معروف به تفسير قرطبى (م 671 ق) داراى مذهب مالكى و به زبان عربى است. تفسير قرطبى، مجموعه بزرگى در تفسير فقهى. و دربردارنده تمامى آيات قرآن است. تأكيد غالب او در سراسر تفسير مبتنى بر بررسى آيات فقهى است. او اين تفسير را براى تقويت مذهب مالكى، نگاشته‏
__________________________________________________
(1). همان، ص 114؛ معرفت، همان، ج 2، ص 366.
(2). معرفت، همان، ج 2، ص 369.
روشهاى تفسير قرآن، ص: 237
و مذاهب فقهى ديگر را نقد و بررسى كرده است.
قرطبى در تفسير خود به قرائات، اعراب، لغت و روايات پرداخته و از گفتار صحابه و تابعين كمك گرفته تا مبانى فقهى خود را تثبيت و گفتار ديگران را ردّ كند. هم‏چنين نمونه‏هايى از شعر را براى استشهاد آورده است. در روايات سعى داشته از ذكر اسرائيليات خوددارى كند. داراى اعتقاد اشعرى بوده و از آن در تفسير آيات دفاع كرده است. در مقدمه تفسير خود، مقدمه‏اى در مباحث، فضل قرآن، ترغيب به سوى قرآن، تلاوت قرآن، پرهيز اهل قرآن از ريا، حامل قرآن و فضل تفسير قرآن آورده است. تفسير او متأثر از تفسير ابن عطيّه بوده و گفتار طبرى و ابن عربى را بيان كرده است. «1»
7- كنز العرفان فى فقه القرآن‏
تأليف جمال الدين مقداد بن عبد اللّه سيورى، معروف به فاضل مقداد (م 826 ق) و به زبان عربى است، اما دربردارنده تمامى آيات قرآن نيست، بلكه به شكل موضوعى، آيات الاحكام را تفسير و تبيين كرده است. سيورى در تفسير خود، بر مذهب جعفرى اثنى‏عشرى استدلال كرده و مبانى فقهى شيعى خود را ثابت كرده است. او به ذكر گفتار فقهى اهل سنت با هدف مقايسه آراى آنان با آراى شيعه پرداخته كه از نوعى مقارنه برخوردار است.
سيورى، در تفسير آيات الاحكام، همانند ديگر مفسران، از لغت و روايات معصومين عليهم السّلام بهره برده و در مواردى به مباحث كلامى به شكل استدلالى پرداخته است. او به نقل گفتار اهل سنت و عالمان شيعه در تبيين آيات، اهتمام ورزيده و آنها را
__________________________________________________
(1). ذهبى، همان، ج 2، ص 458؛ ايازى، همان، ص 408.
روشهاى تفسير قرآن، ص: 238
به عنوان احتمالات در تفسير آورده است. سيورى علاوه‏بر فقاهت، متكلم نيز بوده و صاحب كتاب ارزشمند اللوامع فى المباحث الكلاميه است. «1»
8- تفسير شاهى‏
تأليف سيد امير ابو الفتح حسينى جرجانى شيعى (م 976 ق) كه به زبان فارسى روان نگاشته شده و قابل فهم براى همگان است. جرجانى تفسيرش را در شرح آيات الاحكام و براساس ابواب فقهى نگاشته است. تفسير او موجز و شامل بخشى از آيات و به اختصار تنظيم شده و از پرداختن به جنبه‏هاى ديگر تفسيرى برحذر بوده است. او در هر باب ابتدا موضوع و سپس آيات مربوط به آن را شرح و تفسير و تبيين مى‏كند. او در آغاز كتابش، مقدمه‏اى در اهميت و شيوه تفسيرى خود بيان داشته است. «2»