توصیف عام از قیامت در قرآن : « نشر »

نشر :
از جمله توصیف های عام قیامت، عبارت «النُّشُورُ» است که در خصوص نشر و گسترش انسانها و یا نامه های اعمال آنها در قیامت است. خداوند در سوره فاطر می فرماید: «وَ اللَّهُ الَّذي أَرْسَلَ الرِّياحَ فَتُثيرُ سَحاباً فَسُقْناهُ إِلى‏ بَلَدٍ مَيِّتٍ فَأَحْيَيْنا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها كَذلِكَ النُّشُورُ»؛ خداوند كسى است كه بادها را فرستاد تا ابرهايى را به حركت درآورند؛ سپس ما اين ابرها را به سوى زمين مرده‏اى رانديم و به وسيله آن، زمين را پس از مردنش زنده مى‏كنيم؛ رستاخيز نيز همين گونه است. خداوند بادهایی را فرستاد تا ابرهایی را به حرکت درآورد «أَرْسَلَ الرِّياحَ فَتُثيرُ سَحاباً»؛ ما این ابرها را به سوی سرزمین مرده ای می رانیم، «فَسُقْناهُ إِلى‏ بَلَدٍ مَيِّتٍ»؛ خدا این ابرها رو به سرزمینهایی که به ظاهر هیچ سبزی ندارد سوق می دهد، «فَأَحْيَيْنا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها»؛ به وسیله آن زمین را بعد از مردنش زنده می کنیم .
توصیف مهم در عبارت پایانی آیه است که می فرماید «كَذلِكَ النُّشُورُ»؛ برپایی و نشور و یا به عبارتی رستاخیز اینچنین است. نشر یا نشور در قرآن در آیات گوناگونی درباره روز رستاخیز آمده است و روز رستاخیز یعنی روز برپا شدن که در واقع یکی دیگر از ابعاد حیات انسان را بعد از مرگ نشان می دهد و در واقع در این آیه خداوند متعال هم بر مبدا تاکید دارد و هم بر نشر و معاد تاکید می کند که «وَ اللَّهُ الَّذي»، خداوند همان کسی است که بادها را فرستاد تا ابرها را به حرکت درآورد و سپس این ابرها را سوق داد.
نشر یا نشور از نظر صاحبان لغت معانی چند گانه ای دارد. راغب گفته نشر در اصل به معنای گستردن و پهن کردن است . چنانچه شما صفحه کاغذی را که بسته است، باز می کنید آن را گستردن و باز کردن می گویند. یا اگر سفره ای برای غذا باز شود و غذاهایی در آن چیده شود آن را نشر می گویند. یا در مورد اینکه خداوند متعال ابرها را در یک منطقه ای باز می کند و نعمت ها را در اختیار دیگران قرار داده، تعبیر نشر آمده است. ابن فارس که یکی از صاحبان لغت هست در کتاب خود می گوید نشر گشودن چیزی است همراه با شعبه شعبه شدن و تشعب .
در خصوص به کار رفتن تعبیر و توصیف نشور در مورد معاد انسان، این پرسش وجود داردکه مقصود از آن چیست؟ نشر انسان در آنجا چگونه است؟ به خصوص که خداوند ابتدا میگوید که او خدایی است که بادها را فرستاد و آن را به سمت سرزمین های مرده و خشک سمت و سو داد. سپس زمین را بعد از این که مرده بود به واسطه آنها زنده کرد، سپس می فرماید نشور هم اینچنین است و نشور در مورد انسانهاست.
خدا از تعبیر نشور با عبارت «كَذلِكَ النُّشُورُ» چه اراده ای کرده است؟ به نظر می رسد که اگر این تعبیر برای انسان به کار رفته است یا بخاطر انتشار انسان ها در محشر در نقاط متفاوت است، یعنی وقتی انسان ها از قبل برخواسته شدند و جمع شدند بعد از آن به گروه های کوچکتر و حتی تک تک به جاهای دیگر منتشر می شوند، چنانچه در آیه بالا با قرینه ای که خدا بادها را درست کرد و به سرزمین مرده فرستاد، شاید منظور چنین ارتباطی باشد.
برخی خواسته اند بگویند نشر در مورد قیامت در مورد خود انسان نیست، بلکه راجع به نشر نامه های اعمال او هست که نامه ها در آن موقع نزد خداوند و محفوظ بوده است و حتی صاحب عمل نیز تا آن موقع از اعمالش به صورت کامل مطلع نبوده یا اصلا اطلاعی نداشته، ولی در قیامت نامه های اعمال پخش و منتشر می شود، آنچنان که کتابی پخش می شود و همه از آن و مطالبش اطلاع پیدا می کنند. نشر نامه های اعمال هم مساله بسیار مهمی است؛ زیرا زمانی که افراد نامه های اعمالشان را می بینند بسیار خوشحال یا بسیار ناراحتند. بنابراین شاید نشر بخاطر چنین حالتی باشد که رخ می دهد و چه بسا آیه شریفه ای که در سوره تکویر هست اشاره به همین وضعیت باشد که خداوند می فرماید «وَ إِذَا الصُّحُفُ نُشِرَت» ؛ زمانی که صحیفه های اعمال منتشر شود که به نظر می رسد که همان نامه و کتاب اعمال باشد.
در حدیث آمده است که شخصی از حضرت رسول(ص) پرسید خداوند چگونه مردگان را زنده می کند، حضرت فرمود آیا هرگز از سرزمین خشک و بی آب و علفی عبور کرده ای سپس مرتبه دیگری از آن می گذری در حالی که سبز است؟ سوال کننده می گوید آری همینطور است گاهی من به سرزمینی رفتم بعد بار دیگر دیدم که تغییر کرده و سبز شده است. حضرت می فرمایند همین گونه است که خداوند مردگان را زنده می کند یا در جایی دیگر آمده است که همین گونه نشور است یا به عبارتی نشور چنین است .
بنابراین استفاده می شود که تعبیر نشر در این آیه شریفه، می تواند به معنی از درون خاک بیرون آمدن و منتشر شدن باشد و یا به معنای نشر نامه اعمال هم باشد و ممکن است هر دو تفسیر، مورد نظر باشد؛ یعنی انسانها از درون خاک بیرون می آیند و نامه اعمال آنها ابتدا در اختیار و سپس گسیل می شوند.