يادداشت

8- روح البيان‏

تأليف اسماعيل حقى بروسوى (م 1127 ق) و به زبان عربى است. بروسوى داراى مذهب حنفى و در كلام اشعرى است. تفسير او دربردارنده تمامى آيات و به شيوه صوفى است.
او در تفسيرش، مطالب عرفانى و اشارات رمزى را به همراه عنايت به لغت و سبب نزول و قرائات، بيان داشته است. مطالب اخلاقى و تربيتى در تفسير او به وفور يافت مى‏شود كه نشان از اهتمام او به آنها دارد.
گفتار صحابه، تابعين و بزرگان در عرفان و تصوف از جمله عبد الرزاق كاشانى، ابن عربى و قشيرى در تفسير او مشهود است. «2»

9- الفتوحات الالهيه‏

بررسى دلالت روايت امام صادق عليه السّلام‏
فضيل بن يسار مى‏گويد:

قلت لأبي عبد اللّه عليه السّلام: إنّ الناس يقولون: إنّ القرآن نزل على سبعة أحرف فقال: كذبوا أعداء اللّه و لكنّه نزل على حرف واحد من عند الواحد. «3»

فضيل بن يسار از يك واقعيت خارجى براى امام سخن مى‏گويد و آن اين كه، مردم مى‏گويند: قرآن بر هفت حرف نازل شده است و امام صادق عليه السّلام ضمن تكذيب آنان، مى‏فرمايد: «قرآن بر حرف واحد است.»
مضمون روايت صريح و روشن است و نزول قرآن را بر هفت حرف نفى مى‏كند.

__________________________________________________

(3) الكافى فى الاصول، ج 2، ص 630، باب النوادر.

6- اعجاز قرآن در بيان مطالب غيبى :

مرحوم علامه بلاغى، آخرين وجه عام اعجاز قرآن را، دارا بودن قرآن از اخبار غيبى مى‏داند و بيان مى‏دارد كه اعجاز اخبار غيبى، در قرآن فراوان تكرار شده است، اخبارى كه ظاهرا قبول آنها، مشكل بود و با توجه به وضعيت اجتماعى آن وقت، صحيح به نظر نمى‏رسيد ولى بعدها روشن شد كه آنها صحيح و درست بوده است، مانند خبر پيروزى پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم بر مشركين كه در هنگام هجوم مشركين و طغيان عمومى بر عليه پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم، آمده بود و خداوند در سوره حجر مى‏فرمايد:

امام مهدی علیه السلام:

إ...ثُمَّ بَعَثَ مُحَمَّداً ( ص ) رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ وَ تَمَّمَ بِهِ نِعْمَتَهُ وَ خَتَمَ بِهِ أَنْبِيَاءَهُ وَ أَرْسَلَهُ إِلَى النَّاسِ كَافَّة .

سپس خداوند حضرت محمد -صلى‏ الله ‏عليه ‏و ‏آله - را بعنوان رحمت براى جهانيان بر انگيخت و نعمتش را به وسيله او تمام كرد و پيامبرانش را با او خاتمه بخشيد و او را به سوى تمام مردم فرستاد.

بحار الأنوار، ج ۵۳، ص ۱۹۴

الکاظم (علیه السلام)-

یوم الاخر :

از دیگر توصیف های خاص در مورد جهان آخرت تعبیر «الْيَوْمِ الْآخِرِ» هست که بیش از صد بار در قرآن به کار رفته و بسیار معروف و مشهور گردیده است. همچنین تعبیر دیگر پر کاربرد، عبارت «الدَّارُ الْآخِرَةُ» به معنای خانه آخرت است که نشان از آن دارد که آخرت باید برای مومنان مهم باشد. واژه آخِر در برابر اول هست، آنچنان که آخَر معنای دیگری دارد و نقطه مقابل واحد است. مرحوم طبرسی می فرماید اگر آخرت را یوم الآخِر می گویند از آن جهت است که بعد از دنیاست و دنیا نیز بدین جهت دنیا نامیده شده که به مردم نزدیک است.

4. قواعد (ضوابط):

مقصود از «قواعد تفسير» كه از آن تعبير به «ضوابط تفسير» نيز مى‌شود، كبراى قياس و يا حكم كلى است كه به هنگام تفسير، بر امور جزئى تطبيق داده مى‌شود مانند قاعده: «ارجاع متشابهات به محكمات» كه براى فهم آيات متشابه، از آن استفاده مى‌شود؛ خالد بن عثمان در تعريف قواعد تفسيرى مى‌گويد: «هى الاحكام الكليه التى يتوصل بها الى استنباط معانى القرآن». برخى از ديگر محققان نيز در تعريف قواعد تفسير گفته‌اند: «قوانين كلى كه واسطه استنباط در آيات قرآن قرار مى‌گيرد و مخصوص آيه يا سوره خاصى نيست».

سید رضا مودب
حوزه/ رئیس دانشکده الهیات دانشگاه قم تصریح کرد: در بیماری ها و مشکلات از جمله شیوع ویروس کرونا، زمینه تقرب انسان به خدا بیشتر از دیگر زمان ها فراهم است.

حجت الاسلام و المسلمین سید رضا مؤدب در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه با اشاره به این که از منظر آموزه های دینی، هیچ چیز در جهان هستی بدون اذن الهی رخ نمی دهد، اظهار داشت: ما به عنوان انسان مؤمن باید به همه قضایا و مسایل در این دنیا بر اساس نگاه خیراندیشانه توجه کرده و حتی حوادث به ظاهر تلخ همچون بیماری ها و مصایبی از قبیل سیل و زلزله را هم تفأل به خیر نماییم.

بررسى سندى روايت امام صادق عليه السّلام‏

روايت امام صادق عليه السّلام كه محمد بن يعقوب كلينى، محدث بزرگوار شيعه آن را نقل مى‏نمايد، از جهت سندى، روايت صحيحه مى‏باشد، يعنى همه راويان، ثقه، امامى و از هر جهت مورد اعتبار مى‏باشند كه در كتب رجالى، توثيق شده‏اند و درباره آنان جرحى ديده نمى‏شود؛ شخصيت‏هايى كه در سلسله سند اين روايت هستند، چنين مى‏باشند:

1. على بن ابراهيم‏
على بن ابراهيم كه پدرش ابراهيم بن هاشم مى‏باشد، در همه كتب رجالى مورد تمجيد و توثيق واقع شده است و صاحب يكى از تفاسير معتبر شيعه است. نجاشى در مورد او مى‏گويد:

عَلِیٌّ حُبُّهُ جُنَّة

قَسیمُ النّارِ وَ الجنه 

وَصِیُّ المصطفی حَقّاً

اِمامُ الاِنسِ وَ الجِنّ

2- اعجاز قرآن در بيان استدلالهاى آن و شفافيت و رسائى آنها «2»

مرحوم بلاغى معتقد است، زمانى كه قرآن نازل شد و بر قلب پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم فرود آمد، زمان جهل و گمراهى مردم بود و اغلب مردم بت‏پرست بودند و شرك و نفاق بر عالم چيره شده بود. در آن دوران قرآن براى هدايت بشر از طرف خداوند نازل شد كه بيانگر معارف الهى بود. قرآن براى دعوت بشر به سوى هدايت، از ابزارهاى گوناگون استفاده نمود كه از جمله مهمترين آنها، استدلالها و براهين و حجت‏هاى قرآنى بود كه آنها بسيار گويا و شفاف و در قالبهاى استوار، براى هر مخاطبى فراهم شده بود. و مرحوم بلاغى در بخشى از كلام خود مى‏گويد: