يادداشت

شیخ علی آقا نجفی کاشانی از مفسرین بزرگ معاصر و صاحب نظر در تفسیر قرآن

خبرگزاری شبستان: علامه آیت الله حاج شیخ علی آقا نجفی کاشانی(ره) یکی از مفسرین بزرگ معاصر و صاحب نظر در تفسیر قرآن است.

خبرگزاری شبستان/اصفهان
مرحوم آیت الله حاج شیخ علی آقا نجفی کاشانی(ره) فرزند عالم ربانی مرحوم آیت الله شیخ مهدی نجفی(ره) از علمای بزرگ معاصر کاشان و از نوادر اتقیاء زمان در سال 1300 ه.ش در کاشان در بیت علم و تقوا دیده به جهان گشود.

جلسه تفدیر از عوامل اجرایی و مدیریتی دانشکده الهیات دانشگاه قم در مصاحبه دکتری دانشجویان ورودی 1398

می توان به اختصار به مواردی از اهمیت بحث معاد از نظر مفسران نیز اشاره کرد، مانند اینکه مفسران معتقدند که ایمان به خدا و حکمت و عدالت و قدرت او بدون ایمان به معاد کامل نمی شود؛ بدین جهت اگر کسی ایمان به خداوند و صفات او دارد و عدالت و قدرت او را قبول دارد، کمال چنین ایمانی، ایمان به آخرت هست که سرانجام هستی و جهان جزاء و پاداش است . آنچنانکه باز ایمان به معاد، زندگی را هدفمند نموده و به آن معنا می دهد و انسان را به زندگی امیدوار می کند؛ زیرا کسانی که به معاد و زندگی در جهان آخرت اعتقادی ندارند، در دنیا از تحیر و سرگردانی برخوردارند و امید به زندگی در آنها اندک می باشد.

2- متشابه القرآن‏
تأليف قاضى عبد الجبار همدانى (م 415 ق) و به زبان عربى است. او داراى مذهب شافعى و در اعتقاد، معتزلى است. تفسير ديگر او تنزيه القرآن عن المطاعن نام دارد. در كتاب متشابه القرآن، به آيات متشابه پرداخته و آنها را به ترتيب آيات قرآن تفسير كرده است.
او در اين تفسير به مباحث لغوى اهتمام داشته و از لغت و ديگر زمينه‏ها براى اثبات اعتقاد اعتزالى خود استمداد جسته است. متشابه القرآن برخوردار از مباحث كلامى عقل‏گرايانه در مكتب اعتزال است كه همواره مورد توجه مخاطبان بوده است. «1»

3- تنزيه القرآن عن المطاعن‏

2. اعجام حروف‏
از ديگر عواملى كه كمك شايانى به اختلاف قراآت نمود، عارى بودن حروف از نقطه بود. تمايز حروف معجمه از حروف مهمله تنها از طريق نقطه ممكن بود.
در صدر اسلام حروف معجمه همانند حروف مهمله نوشته مى‏شد و فرقى بين «خ و ج و ح» نبود. در حالى كه حروف معجمه در كلمات، كاربرد فراوان داشتند و فقدان نقطه در آنها مشكلاتى را در قرائت حروف و كلمات فراهم مى‏ساخت.
دكتر حجتى مى‏گويد:

«امام رضا عليه السّلام»
امام رضا عليه السّلام، در گفتگوئى، در مورد عظمت قرآن و نشانه‏هاى اعجاز الهى آن سخن فرمودند و بيان داشتند كه قرآن كتاب الهى و مافوق طاقت بشرى است، كتابى‏ است كه موجب هدايت بشر است و با استماع و قرائت آن، از جذابيّت آن كاسته نمى‏شود و هرچه بيشتر قرائت شود، از آن لذت و بهره بيشتر برده خواهد شد كه اشاره به اعجاز قرائى قرآن است. ايشان مى‏فرمايند:

خداوند متعال در اهمیت معاد می فرماید: «وَ إِنْ تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ أَ إِذا كُنَّا تُراباً أَ إِنَّا لَفي‏ خَلْقٍ جَديدٍ أُولئِكَ الَّذينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ وَ أُولئِكَ الْأَغْلالُ في‏ أَعْناقِهِمْ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ»؛ و اگر (از چيزى) تعجب مى‏كنى، عجيب گفتار آنهاست كه مى‏گويند: آيا هنگامى كه ما خاك شديم، (بار ديگر زنده مى‏شويم و) به خلقت جديدى بازمى‏گرديم؟! آنها كسانى هستند كه به پروردگارشان كافر شده‏اند و آنان غل و زنجيرها در گردنشان است و آنها اهل دوزخند، و جاودانه در آن خواهند ماند!

1. ابتدايى بودن خط
آشنايى عرب‏هاى حجاز، در صدر اسلام، با كتابت و خط بسيار ابتدايى بوده است.
در بين آنان، كمتر كسى نوشتن را مى‏دانست. با ظهور اسلام زمينه كتابت و نوشتن به تدريج فراهم شد. زندگى آنان بدون، و از خصايص زندگى شهرى مثل كتابت و صناعت بيگانه بود. البته آنان كه به بلاد ديگر، براى سفرهاى تجارتى رفته بودند، كما بيش خط و نوشتن را در شكل ابتدايى آن، فرا گرفته بودند. ابن خلدون چنين مى‏گويد:
در صدر اسلام، خط عربى، به نهايت رشد خود از جهت احكام و اتقان و زيبايى نرسيده بود و حتى به حد متوسط هم نرسيده بود. زيرا عرب در گام‏هاى ابتدايى و نخستين خود بود. «1»

تفسير كلامى‏
از جمله تفسيرهاى اجتهادى، تفسيرهاى كلامى است كه مفسران با سبك و گرايش كلامى، به تفسير آيات پرداخته‏اند. در اين‏گونه تفسيرها، بيشتر آياتى كه بيان‏گر عقايد مسلمانان هستند، تحقيق و تدبّر شده‏اند. از طرفى، چون در بين مسلمانان هرمفسرى از گرايش كلامى خاصى برخوردار بوده، مانند اشعرى، معتزله و شيعى، ازاين‏رو، گروهى از آنان با پذيرفتن مبانى فكرى و اعتقادى خاص خود در كلام، به تفسير آيات و دفاع از عقايد خويش و پاسخ‏گويى به شبهات مخالف، مى‏پردازند، لذا تفسيرهاى كلامى با انگيزه دفاع از عقايد خاصى شكل گرفته ‏اند.

در ادامه نشست آقای دکتر سیدرضا مؤدب سخنان خود با عنوان:قرآن­ کریم و پرهیز از قتال را با این سوال آغاز کردند که بر اساس آموزه‌های قرآنی جایگاه جهاد و به ویژه جهاد ابتدایی کجاست ؟